درد پشت زانو به علل مختلفی به وجود می آید. برای بررسی این علل بهتر است که در ابتدا راجع به زانو بیشتر بدانیم. زانو، یکی از بزرگ‌ترین و حساس‌ترین مفاصل بدن انسان است. این مفصل شامل استخوان‌هایی است که احتمال دارد شکسته شوند و یا از مفصل خارج شوند. همچنین، بخش های دیگری مانند غضروف‌ها، رباط‌ها و تاندون‌ها نیز در این منطقه در معرض آسیب هستند. در این مقاله، ما به بررسی علل درد و تنش در ناحیه پشت زانو می‌پردازیم.
بعضی از مشکلات زانو با استراحت و مراقبت در مدت زمانی مشخص بهبود می‌یابند، در حالی که موارد دیگر نیاز به جراحی و استفاده از روش‌های پیچیده درمانی دارند. در برخی موارد، درد پشت زانو ناشی از شرایط جدی مانند التهاب مفاصل است که به مرور زمان منجر به آسیب‌های زانو می‌شود. در ادامه این مقاله، به توضیح علل متداول درد پشت زانو و تدابیر موردنیاز برای هریک از آنها می‌پردازیم.
علل درد پشت زانو
در زیر، به توضیح علل شایع درد پشت زانو و نیز به عوامل و آسیب‌هایی که نباید از آنها غفلت شود، می‌پردازیم.
۱. آسیب تاندون کشکک (زانوی پرنده) یا JUMPER’S KNEE
بیشتر اوقات، آسیب به تاندون کشکک می‌تواند باعث بروز مشکلاتی مانند زانوی پرنده (Jumper’s Knee) شود. این مشکل معمولاً در اثر فشار و تنش متكرر بر تاندون کشکک ایجاد می‌شود، به‌ویژه در ورزش‌هایی مانند والیبال و بسکتبال که تغییرات سریع جهت و پرش‌های مکرر انجام می‌شوند. این حرکات می‌توانند حتی منجر به پارگی تاندون کشکک گردند. زانوی پرنده باعث بروز درد در زیر زانو می‌شود و این درد تا حدی به تدریج بدتر می‌شود. علائم دیگر این مشکل می‌تواند شامل ضعف، گرفتگی عضلات و مشکل در خم و دراز کردن زانو باشد.
2. اسپاسم عضلات پا
گرفتگی عضلات پا به عنوان یک واکنش طبیعی به انقباض عضلات توصیف می‌شود. این پدیده نه تنها مختص عضلات ساق پا نیست، بلکه سایر عضلات پا مانند عضلات پشت ران و زانو نیز ممکن است به این گرفتگی عضلانی دچار شوند.
گرفتگی عضلات پا معمولاً در زمان انجام ورزش یا حتی در دوره‌های بارداری رخ می‌دهد. علاوه بر این، عوامل متعددی می‌توانند به گرفتگی عضلانی منجر شوند، از جمله:
- مشکلات عصبی در پا
- کاهش حجم آب در بدن
- بیماری‌های عفونی مانند کزاز
- مواد سمی مانند سرب و جیوه در سیستم خونی
- بیماری‌های کبد
اسپاسم عضلانی به طور ناگهانی و در مدت زمانی محدود اتفاق می‌افتد. پس از این زمان، ممکن است احساس درد در عضلات به مدت چند ساعت دیگر باقی بماند.
3. آسیب به تاندون‌های پشت زانو
تاندون‌های پشت زانو از ترکیب سه عضله تشکیل شده‌اند که از بخش پشتی ران تا زانو امتداد دارند. این سه عضله شامل عضله های گراسیلیس، عضله سمی‌تندینوزوس و عضله بای‌سپس (دوسر) ران هستند.
نقش این عضلات در انعطاف و خم شدن زانو است. آسیب به تاندون‌های پشت زانو در نتیجه صدمه به یکی از این عضلات یا کشیدگی بیش از حد عضله رخ می‌دهد. کشیدگی بیش از حد عضله ممکن است منجر به کشیدگی تاندون‌های پشت زانو شود، که برای بهبود آن نیاز به مدت ماه‌ها زمان است. آسیب به تاندون‌های پشت زانو باعث احساس درد ناگهانی می‌شود. برخی علائم دیگر این نوع آسیب زانو شامل ورم، کوفتگی و ضعف در ناحیه پشت زانو است. این نوع از آسیب زانو بیشتر در افرادی که ورزش‌هایی با تغییرات شدید در جهت و یا پرش انجام می‌دهند، مثل فوتبالیست‌ها، بسکتبالیست‌ها، والیبالیست ها و تنیس‌بازها، شایع است.
4. کیست بیکر
کیست بیکر، یک کیسه محتوی مایع مفصلی است که معمولاً در ناحیه پشت زانو شکل می‌گیرد. این مایع مفصلی وظیفه روان‌سازی مفصل زانو را دارد، اما در مواردی که زانو با التهاب یا آسیب مواجه می‌شود، بیش از حد مایع مفصلی را ایجاد می‌کند که به تشکیل کیست در ناحیه پشت زانو منتهی می‌شود. علائم کیست بیکر شامل موارد زیر هستند:
- درد در ناحیه پشت و درون زانو
- ورم در ناحیه پشت زانو
- مشکل در انعطاف و خم کردن زانو
این علائم معمولاً در زمان انجام فعالیت‌های بدنی تشدید می‌شوند و در صورت ترکیدن کیست، ممکن است منجر به درد شدید و ناگهانی در منطقه ساق شود.
5. کشیدگی ماهیچه پشت زانو و ساق پا
گاستروکنمیوس و سولئوس دو عضله در ناحیه پشت ساق و زانو هستند که در تشکیل توده عضلانی این ناحیه نقش دارند و به شخص کمک می‌کنند تا زانو خم شود. این نوع آسیب معمولاً در ورزشکارانی که ناگهانی شروع به دویدن می‌کنند، مانند تنیس‌بازان، رایج است و باعث درد در ناحیه پشت زانو و ساق می‌شود. علائم ناشی از کشیدگی ماهیچه ساق پا عبارتند از:
- درد و ورم در ماهیچه ساق پا
- کوفتگی و کبودی در ماهیچه ساق پا
- مشکل در ایستادن بر روی انگشتان پا
استراحت، بلند کردن پا و استفاده از یخ بر روی ناحیه آسیب دیده به تسریع در بهبود کمک می‌کند.
6. پارگی منیسک زانو
منیسک زانو نقش مهمی در استحکام و پایداری زانو ایفا می‌کند. پارگی منیسک زانو به طور عمده در ورزشکاران به دلیل نشستن و چرخش روی زانو رخ می‌دهد. با پیشرفت سن، بافت منیسک ضعیف‌تر می‌شود و حرکات چرخشی راحت‌تر منجر به پارگی منیسک می‌شود.
پارگی منیسک معمولاً با صدای تق همراه است و ممکن است در ابتدا درد چندانی را نداشته باشد. اما در مدت چند روز راه رفتن بر روی آن می‌تواند باعث افزایش درد شود. برخی از علائم پارگی منیسک زانو شامل موارد زیر هستند:
- کوفتگی عضلات زانو
- ورم
- ضعف
- قفل شدن زانو
استراحت، بلند کردن پا و استفاده از یخ بر روی منطقه مصدوم می تواند به کاهش درد و بهبود سریع‌تر کمک کند. در صورت عدم بهبودی، ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد.
جهت ویزیت و نوبت دهی دکتر نادر مطلبی زاده فوق تخصص و جراح افزایش قد از اینجا اقدام کنید
7. آسیب رباط صلیبی خلفی (PCL)
رباط صلیبی خلفی یکی از بافت‌هایی است که استخوان ران را به استخوان ساق پا متصل می‌کند و وظیفه پشتیبانی از زانو را دارد. ضربه شدید به جلوی زانو، مانند در هنگام تصادف با یک وسیله نقلیه، ممکن است باعث آسیب به رباط صلیبی خلفی شود. همچنین، چرخش زانو در برخی مواقع می‌تواند باعث آسیب به این رباط شود. علاوه بر درد، این نوع آسیب ممکن است با علائم دیگری همراه باشد که عبارتند از:
- ورم
- کوفتگی
- مشکل در راه رفتن
- ضعف زانو
8. کندرومالاسی
کندرومالاسی به نرم شدن غضروف مفصلی اشاره دارد. غضروف، یک بافت لاستیکی است که بین استخوان‌ها قرار دارد و از اصطکاک آنها در زمان حرکت جلوگیری می‌کند. آسیب رسیدن به زانو، افزایش سن، التهاب مفاصل، و استفاده بیش از حد از مفصل ممکن است باعث کندرومالاسی شود. یکی از مکان‌های معمول بروز این بیماری، زیر کاسه زانو است. از بین رفتن غضروف زانو ممکن است باعث اصطکاک استخوان‌ها و ایجاد درد شود. برخی از علائم این بیماری شامل موارد زیر هستند:
- ضعف یا پیچ خوردگی زانو
- احساس ساییدگی استخوان‌ها در هنگام خم و راست کردن زانو
- مشکل در حرکت دادن زانو
9. التهاب مفاصل
التهاب می‌تواند به غضروف مفصلی آسیب برساند. انواع مختلفی از التهاب مفاصل وجود دارند که می‌توانند به آسیب زانو منجر شوند، از جمله:
- اوستیوآرتریت (آرتروز)، که رایج‌ترین نوع التهاب مفاصل است و ناشی از ساییدگی غضروف به دلیل افزایش سن می‌شود.
- التهاب روماتوئید (آرتریت روماتوئید)، که نوعی از بیماری خود ایمنی است و ناشی از حمله اشتباهی دستگاه ایمنی به مفاصل خود فرد ایجاد می‌شود.
- لوپوس، یکی دیگر از بیماری‌های خود ایمنی است که می‌تواند منجر به التهاب زانو و دیگر مفاصل شود.
- پسوریازیس نیز ممکن است باعث درد مفاصل و آفت‌های پوستی شود.
درد ناشی از التهاب مفاصل قابل درمان است و معمولاً از طریق تمرینات تراپی و فیزیکال، مصرف داروها، و در موارد شدیدتر، جراحی درمان می‌شود.
10. ترومبوز وریدهای عمقی
لخته خون در داخل عروق عمقی ساق یا ران منجر به ترومبوز می شود. درد در این نواحی، به ویژه در هنگام ایستادن، شایع است. برخی از علائم ترومبوز عروق عمقی عبارتند از:
- ورم پا
- قرمزی پوست
- گرمای محل لخته
تشخیص ترومبوز وریدهای عمقی باید به سرعت انجام و مراحل درمان آغاز شود؛ زیرا لخته خون می‌تواند به ریه منتقل شده و سپس باعث گرفتگی عروق ریه شود که برای فرد بسیار خطرناک است. ترومبوز وریدی عمقی با استفاده از داروهای رقیق‌کننده خون قابل درمان است. این نوع داروها از تشکیل لخته جدید و افزایش اندازه لخته‌های خون موجود جلوگیری می‌کنند.
جهت ویزیت و نوبت دهی دکتر نادر مطلبی زاده فوق تخصص و جراح افزایش قد از اینجا اقدام کنید
گرفتگی رگ پشت زانو چپ و راست
رگ‌های داخل پا نیز ممکن است مانند رگ‌های قلب دچار گرفتگی شوند. زمانی که رگ‌های پا دچار گرفتگی می‌شوند، جریان خون کمتری به پاهای شما می‌رسد، که به این مشکل بیماری شریانی محیطی یا (PAD) گفته می‌شود.
بیشترین موارد مربوط به بیماری PAD در مورد گرفتگی رگ‌های پشت زانو و ران رخ می‌دهد. اما رگ‌های شکم و کشاله ران نیز ممکن است دچار این گرفتگی شوند. به عبارت دیگر، شما ممکن است بیش از یک ناحیه گرفتگی رگ داشته باشید.
برای ارزیابی احتمال PAD، پزشک شما باید در ابتدا ضربان قلب شما را بررسی کند. با این حال، اغلب پاهای انسان توسط ماهیچه‌ها پوشانده شده است، اما پزشک می‌تواند ضربان شما را از نواحی مختلف از جمله قوزک پا، پشت زانو و کشاله ران ارزیابی کند. ضربان قلب باید در هر دو پا مورد بررسی قرار گیرد و وضعیت پوست هر دو پا نیز بررسی شود. در مورد PAD، خون با مقدار اکسیژن مورد نیاز به پوست نمی‌رسد. بنابراین، پوست در طول زمان سرد، نازک و براق می‌شود و رشد موهای پا کاهش می‌یابد.
ورزش برای درمان درد پشت زانو
درد در ناحیه پشت زانو و درد پشت زانو اغلب ناشی از گرفتگی‌های عضلانی و در برخی موارد دیگر فشار در عضلات پشت ساق پا، زانو و یا پشت ران است. افراد معمولاً با انجام تمرین‌های مناسب و ماساژ عضلات می‌توانند درد زانو را کاهش دهند و حتی در برخی موارد به طور کامل آن را درمان کنند.
در ادامه، چند حرکت تمرینی (ماساژ) برای عضلاتی که اغلب منجر به درد زانو می‌شوند، ارائه می‌شود. افراد با انجام این تمرینات احساس بهتری در زانوهای خود خواهند داشت.
درمان درد پشت زانو هنگام چهار زانو نشستن در خانه
نقاطی در بدن وجود دارند که در آن گرفتگی عضلانی به وجود می آید، این گرفتگی عضلانی به صورت خود به خود ایجاد نمی‌شود. اگر اینگونه مسائل درمان نشوند، ممکن است برای مدت زمان طولانی پایدار بمانند و باعث ایجاد مشکلات با شدت کمتر یا بیشتر شوند. با این حال، می‌توان این گرفتگی های عضلانی را را با اعمال فشار به آنها و ماساژ دادن برطرف کرد و گرفتگی عضلات را کاهش داد.
افراد باید به سیستم عصبی بدن خود توجه کنند تا گرفتگی عضلانی را تشخیص دهند. برای انجام این کار، باید فشار به ناحیه‌های مورد نیاز وارد کرد. ماساژ منظم عضلات می‌تواند گرفتگی را کاهش دهد و درد را تسکین دهد. این نوع ماساژ سخت نیست و ارزش امتحان کردن را دارد. در زیر توضیحاتی در مورد نحوه انجام ماساژ آمده است:
اگر مقیاس درد را از ۱ تا ۱۰ در نظر بگیریم، این درد باید شدتی بین ۴ تا ۷ داشته باشد.
ماساژ بخش بالایی عضله ساق پا و فرو رفتگی پشت زانو
عضلات: دوقلو، کف پا، پوپلیته و نعلی. درد در این ناحیه معمولاً ناشی از گرفتگی عضلات است. تقریباً تمام افرادی که از درد در ناحیه پشت زانوی خود رنج می‌برند، دچار گرفتگی عضلانی هستند. ماساژ این عضلات با استفاده از لوله‌های فومی یا انگشتان شست انجام می‌شود.
ماساژ ممکن است به طور موقت علائمی مشابه درد عضلانی ایجاد کند، اما این علائم در این ناحیه عادی هستند و به سرعت تسکین می‌یابند. تحریک گردش خون در پاها از طریق راه رفتن نیز ممکن است مفید باشد.
ماساژ نواحی کنار عضله ساق پا: عضله دوقلو
در ماساژ این نواحی، استفاده از تکنیک انگشتان شست توصیه می‌شود. بر روی یک صندلی نشسته، پای خود را صاف بر روی زمین قرار دهید، بر روی عضلات کناری ساق پای خود فشار آورید و نواحی دردناک را پیدا کنید. اگر یک نقطه دردناک پیدا کردید، آن را به مدت کمتر از ۱۵ دقیقه از پایین به بالا ماساژ دهید.
ماساژ ناحیه میانی و بالایی عضله ساق پا و فرو رفتگی پشت زانو
عضلات کف پا، پوپلیته و نعلی. عامل اصلی در درد پشت زانو در هنگام نشستن و صاف شدن مفصل، عضله پوپلیته است. همچنین درد پشت زانو در هنگام پیاده‌روی و بالا رفتن یا پایین آمدن از پله از عضلات کف پایی و نعلی نیز ممکن است منشأ گیرد.
بخش پایینی پای خود را با دست‌های خود گرفته و شست‌های خود را در ناحیه پشتی عضله ساق پا بر روی هم قرار دهید. فشار به عضله وارد کرده و گرفتگی‌ها یا نواحی دردناک را جستجو کنید. اگر یک نقطه دردناک پیدا کردید، آن را به مدت کمتر از ۱۵ دقیقه از پایین به بالا ماساژ دهید. این گرفتگی معمولاً به تدریج کاهش خواهد یافت.
اگر با یک ناحیه دردناک و مقاوم مواجه شدید، می‌توانید آن را برای مدتی رها کنید. به عبارت دیگر، به دنبال نقاط دیگری با دردناکی مشابه بگردید و به ترتیب روی آنها تمرکز کنید. غالباً پس از انجام این کار، ناحیه دردناک و مقاوم به ماساژ پاسخ بهتری می‌دهد.
ماساژ عضله ساق پا با استفاده از فوم رولر (غلتک فومی) بسیار موثر است، اگرچه دقت آن نسبت به ماساژ با انگشتان شست کمتر است. علت تاثیر بیشتر ماساژ با انگشتان این است که فشار بیشتری را می‌توان وارد کرد.
برای انجام ماساژ با فوم رولر، ابتدا بر روی زمین نشسته و عضله ساق پای خود را بر روی فوم رولر قرار دهید. بدن خود را از زمین فاصله داده و با حرکت فوم رولر، نقاط دردناک در ساق پای خود را پیدا کنید. عضله ساق پای خود را به چهار بخش تقسیم کنید و هر بخش را با حرکات آرام و کوتاه به صورت چرخشی ماساژ دهید. تمرکز بیشتر خود را در هنگام ماساژ بر روی نیمه بالایی عضله ساق پا قرار دهید. برای افزایش شدت ماساژ، می‌توانید پای دیگر را بر روی پا قرار دهید.
جهت ویزیت و نوبت دهی دکتر نادر مطلبی زاده فوق تخصص و جراح افزایش قد از اینجا اقدام کنید
درد پشت زانو: ماساژ عضلات همسترینگ
عضلات مورد نظر: دو سر ران، نیم غشایی و نیم وتری. عضلات همسترینگ در پشت ران واقع شده‌اند و وظیفه خم کردن زانو و صاف کردن مفصل ران را بر عهده دارند. درد پشت زانو به علت گرفتگی و نقاط محرک در عضلات همسترینگ به وجود می‌آید، که عمدتاً در هنگام راه رفتن یا نشستن ایجاد می‌شود. ماساژ این گروه عضلانی از طریق توپ مخصوص ماساژ بسیار موثر است. برای انجام این ماساژ، ابتدا بر روی یک صندلی نشسته و توپ را زیر ران خود قرار دهید.
پس از این، زانوهای خود را به صورت مکرر خم و صاف کنید. مطمئن شوید که زانو به طور کامل خم می‌شود. این مرحله امکان مشخص کردن نقاط دردناک و گرفتگی‌های موجود در عضلات را می‌دهد. هنگامی که یک نقطه حساس را پیدا کردید، آن را تا ۲۰ بار با فشار آهسته و مداوم روی توپ حرکت دهید.
بهتر است توپ را در نزدیکی منطقه ایسکیوم یا استخوان نشیمنگاهی قرار دهید. انجام این ماساژ به تسکین درد پشت زانو و بهبود مشکلات مرتبط با آن کمک می‌کند. برای موارد دچار گرفتگی، این تمرین را به نحوی تکرار کنید که توپ به نقاط حساس برسد و فشار مورد نیاز را به عضلات اعمال کند. در صورت نیاز به درمان فوری درد پشت زانو، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
- استراحت
- قرار دادن یخ بر روی ناحیه درد به مدت ۲۰ دقیقه
- بالا آوردن زانو با قرار دادن بالش زیر پا
- استفاده از عصا برای کاهش وزنی که بر روی زانو وارد می‌شود
- مصرف داروهای مسکن
- استفاده از بانداژ فشاری برای پشتیبانی از زانو
