در اکثر افرادی که سوزش کف پا را تجربه می‌کنند، عمدتاً به علت آسیب دیدگی عصب‌های این منطقه است. عموماً سوزش در کف پا ناشی از آسیب به عصب‌هاست، که بیشترین علت این آسیب در ارتباط با بیماری دیابت است. با این حال، احساس سوزش در پا و کف پا ممکن است علل دیگری نیز داشته باشد که در این مقاله به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
علائم سوزش کف پا چیست؟
حس سوزش در پا می‌تواند در افراد مختلف به شکل‌ها و شدت‌های متنوع ظاهر شود. این حس می‌تواند موقتی یا دائمی باشد و شدت آن متغیر باشد. احتمال دارد که پاهای شما به شکلی که حس گرما، سوزش، یا تیرکشیدن را تجربه کنید. بیشترین شدت این ناراحتی معمولاً در ساعات شب به وجود می آید. درمان این نوع سوزش و درد در پا به علت متنوع بودن علل آن نیازمند تشخیص صحیح دلیل اصلی آن است و برای همه بیماران، یک روش درمانی خاص قابل اعمال نیست.
دلایل احساس سوزش در کف پا
حس سوزش در کف پا ممکن است به دلیل عوامل مختلفی ایجاد شود. اولین قدم در درمان این ناراحتی شناخت دلیل اصلی آن است. در این صورت می توان به درمان مناسب دست پیدا کرد.
حس سوزش در پاها می‌تواند به دلیل شرایط گوناگون و به دلایل متنوعی ایجاد شود. در برخی موارد، مانند عفونت‌های قارچی در پاها یا فشار زیاد روی پاها به خصوص در ورزشکاران، می‌توان به راحتی آن را تشخیص داد و درمان کرد. اما در مواردی ممکن است دلیل دقیق ایجاد سوزش در پا نامشخص باشد و به همین دلیل، انتخاب روش درمانی مناسب نیازمند مشوره پزشک متخصص است.
در این مقاله، شما می‌توانید اطلاعات بیشتری در مورد علل احساس سوزش در پاها کسب کنید تا دلیل اصلی این مشکل در کف پای خود را متوجه شوید.
تأثیر تغذیه و سبک زندگی بر سوزش کف پا
یکی از اولین گام‌های درمانی برای مدیریت سوزش کف پا، تغییر در سبک زندگی، فعالیت ورزشی و بهبود رژیم غذایی می‌باشد.
مصرف بیش از حد الکل
مصرف بیش از حد و افراطی الکل یکی از عوامل آسیب‌زایی برای سیستم عصبی بدن محسوب می‌شود که به آن نوروپاتی الکلی می‌گویند. علاوه بر سوزش کف پا، علائم دیگر این نوروپاتی شامل موارد زیر می‌شوند:
- ضعف عضلات، تشنج عضلات و کاهش عملکرد عضلات
- عملکرد نامناسب دستگاه تناسلی و روده
- احساس سرگیجه و گیجی
- مشکلات در گفتار
قطع الکل می‌تواند به پیشگیری از تشدید علائم نوروپاتی الکلی کمک کند. با این حال، باید توجه داشت که برخی از آسیب‌های اعصابی ناشی از الکل قابلیت بازگشت کامل را ندارند.
تغذیه نامناسب و کمبود مواد مغذی
سوزش کف پا ناشی از رژیم غذایی نامناسب یا کمبود تغذیه در گذشته به میزان بیشتری شایع بوده، اما هنوز هم در مناطق خاصی که کمبود غذا وجود دارد، در بین برخی افراد دیده می‌شود. در دوران جنگ جهانی دوم، حدود یک سوم از زندانیان جنگی آمریکایی تجربه سندروم سوزش پا را به علت کمبود تغذیه داشتند.
در جمعیت فعلی، به ویژه در افراد بزرگتر، آسیب‌های عصبی ممکن است به علت کمبود مواد زیر در بدن رخ دهد:
- ویتامین B12
- ویتامین B6
- ویتامین B9 (فولات)
کمبود انواع مختلف ویتامین B می‌تواند به بروز سوزش در ناحیه پا و عضلات منجر شود و عملکرد آنها را تحت تأثیر قرار دهد.
همچنین، کمبود خون (آنمی) که به معنای کمبود سلول‌های قرمز خون در بدن است، ممکن است به دلیل کمبود ویتامین B در بدن رخ دهد. برخی از علائم کمبود ویتامین در بدن شامل سرگیجه، تنگی نفس و خستگی هستند.
مواجهه با مواد آلوده
در معرض فلزات سنگین بودن مانند سرب و جیوه یا مواد شیمیایی صنعتی مانند سموم آفت‌کشها در طی مدت زمان طولانی می‌تواند به بروز علائم نوروپاتی محیطی منجر شود. همچنین، برخی داروهای استفاده شده در درمان برخی بیماری‌ها مانند ایدز یا تشنج نیز می‌توانند به آسیب دیدگی عصب‌ها و در نتیجه سوزش کف پا منجر شوند.
در ادامه به معرفی مشکلات جسمانی که سوزش و سوزش کف پا ممکن است جزو علائم آنها باشد، می‌پردازیم.
سوزش کف پا در افراد مبتلا به دیابت یا نوروپاتی دیابتی
اگر قند خون به مدت طولانی کنترل نشده و بیش از حد بالا باقی بماند، می‌تواند به آسیب دیدگی عروق و عصب‌های بدن، به خصوص در ناحیه پا، منجر شود. این موضوع باعث کاهش انتقال سیگنال‌ها و پیام‌ها در عصب‌ها می‌شود و می‌تواند احساس و عملکرد مختلف بخش‌های بدن را تحت تأثیر قرار دهد، از جمله پاها. علاوه بر این، افزایش قند خون می‌تواند دیواره عروق خونی را که به مسئول انتقال اکسیژن و مواد غذایی هستند، ضعیف کرده و باعث مشکل در انتقال این مواد ضروری به عصب‌ها شود.
آسیب دیدگی عصبی ممکن است در سراسر بدن شما وجود داشته باشد. تخمین زده می‌شود که حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد افراد مبتلا به دیابت مشکلات مربوط به آسیب دیدگی عصبی را در بدن خود تجربه کنند. افراد با دیابت در خطر ابتلا به نوروپاتی هستند. نوروپاتی می‌تواند باعث سوزش کف پا شود و ممکن است دیگر نواحی بدن را تحت تأثیر قرار دهد.
علائم دیگر نوروپاتی شامل موارد زیر هستند:
- بی‌حسی یا تورم در دست یا پاها
- احساس مانند پوشیدن جوراب تنگ
- درد حاد در ناحیه پا
- ضعف یا سنگینی در پا و دست‌ها
- تعریق نادرست و فراوان
در صورت تجربه هر یک از علائم نوروپاتی، مراجعه به پزشک توصیه می شود. کنترل قند خون می‌تواند از آسیب به عصب‌ها پیشگیری کند. بر اساس یک تحقیق، نوروپاتی غیرقابل توضیح و بدون علت شناخته شده می‌تواند نمایانگر دیابت پنهان یا اختلال قند خون در افراد باشد.
نوروپاتی حسی فیبر کوچک (SFSN)
نوروپاتی حسی فیبر کوچک (SFSN) نوعی نوروپاتی دردناک است که معمولاً با سوزش در ناحیه پا همراه است. این بیماری علائمی نظیر کاهش حس در پا و درد‌های متناوب یا دائمی ایجاد می‌کند. بیشترین دلیل بروز SFSN در افراد از دست دادن غلاف میلین است که وظیفه محافظت از فیبرهای عصبی در بدن را دارد. اگرچه در اکثر موارد دلیل دقیق بروز نوروپاتی حسی فیبر کوچک مشخص نیست، دیابت به طور عمده نقش اصلی در این موضوع دارد.
بیماری شارکو-ماری-توث (CMT) و سوزش کف پا
بیماری شارکو-ماری-توث (CMT) یکی از رایج‌ترین بیماری‌های وراثتی عصبی است که عملکرد عصب‌های مرتبط با عضلات را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری معمولاً پیشرونده است، به این معنا که علائم آن در طی زمان تشدید می‌یابد. ایجاد سوزش کف پا یکی از اولین علائم CMT است و معمولاً بیماران احساس دردناکی مانند فرو رفتن سوزن در پا و دست‌های خود دارند. علائم دیگر CMT شامل آتروفی (تضعیل) عضلات و کنترل نامناسب دست و پاها هستند.
معمولاً هر ۲۵۰۰ نفر، یک نفر از بیماری CMT رنج می‌برد. نام این بیماری از سه پزشک گرفته شده است که آن را در سال ۱۸۸۶ تشخیص دادند. آتروفی عضلانی پرونئال و نوروپاتی حسی حرکتی ارثی از جمله نام‌های دیگری برای این وضعیت خاص هستند.
سندروم درد منطقه‌ای پیچیده (CRPS)
بیماری سندروم درد منطقه‌ای پیچیده (CRPS) معمولاً در یک بافت یا ناحیه از بدن ایجاد می‌شود و اغلب پس از جراحی یا مصدومیت ظاهر می‌شود. این بیماری عمدتاً به آسیب دیدگی عصب‌ها منجر می‌شود که پیام‌رسانی و ارتباط بین مغز و ستون فقرات را تحت تأثیر می‌گذارد. علائم این بیماری شامل درد سوزشی در عضو، سوزش کف پا، ورم، تغییر در رنگ پوست و بافت‌ها می‌شوند.
ارتیروملالژیا
ارتیروملالژیا یک بیماری نادر است که با قرمزی، داغی و درد در ناحیه پا همراه است و علت آن نیز در اکثر موارد نامشخص است. شدت درد ناشی از این بیماری به شرایط فردی خاص بستگی دارد. اما عمدتاً درد از این روندها تشدید می‌شود:
- تمرین و ورزش
- پیاده‌روی
- ایستادن
- قرار گرفتن در معرض گرما
کم‌کاری تیروئید به عنوان دلیل سوزش کف پا
کم‌کاری تیروئید می‌تواند تعادل هورمونی در بدن را به طور کلی مختل کند. این امر می‌تواند منجر به ورم شود، که این وضعیت فشار روی عصب‌ها را افزایش می‌دهد. علاوه بر سوزش در پا، علائم دیگر کم‌کاری تیروئید شامل خستگی، افزایش وزن و پوست خشک هستند.
بیماری‌های عفونی
سوزش کف پا ممکن است یکی از علائم متعدد از بیماری‌های عفونی نظیر موارد زیر باشد:
- بیماری لایم
- اچ‌آی‌وی (ایدز)
- سیفلیس
- زونا
اگر فکر می‌کنید عفونتی در بدن دارید، حتماً با پزشک معالج خود تماس بگیرید تا بتوانید آزمایشهای لازم را انجام دهید و دلیل اصلی سوزش در ناحیه پا را مشخص کنید.
بیماری قارچ انگشتی در ورزشکاران
بیماری قارچ انگشتی یک نوع عفونت واگیر دار است که معمولاً در ورزشکاران گزارش می‌شود. این عارضه می‌تواند دست و انگشتان پا را در افراد تحت تأثیر قرار دهد.
علائم رایج مرتبط با قارچ انگشتی در اندامهای پای ورزشکاران شامل سوزش، تیر کشیدن، و خارش در منطقه پا و ورم پا، که به طور معمول در انگشتان پا احساس می‌شود، می‌باشد. علاوه بر این، ممکن است با علائم زیر نیز مواجه شوید:
- تاول‌های خارش‌آور و دردناک در پا
- ترک‌ها در پوست بین انگشتان پا یا در مناطق دیگر پا
- خشکی پوست در اطراف انگشتان یا زیر پا
- خشکی پوست روی پا
- تغییر در موقعیت طبیعی و دائمی انگشتان پا و تغییر در رنگ و ضخامت آنها
بیماری‌های کلیوی
هنگامی که کلیه‌ها به شکل صحیح کار نمی‌کنند، مواد سمی در خون شما تجمع پیدا می‌کنند و این ممکن است به درد و سوزش در ناحیه پا منجر شود. این شرایط معمولاً علائم دیگری نیز دارند که در زیر به آنها اشاره شده است:
- کاهش خروجی ادرار
- تنگی نفس ناشی از علل نامعلوم
- حالت تهوع
- گیجی
- خستگی
- تشنج
- کما
بیماری شریانی محیطی (PAD)
بیماری شریانی محیطی، که به نام PAD هم شناخته می‌شود، با تنگ شدن شریان‌هایی که خون را از قلب به سمت پا منتقل می‌کنند همراه است. علائم بیماری PAD به نحوی مشابه با مواردی است که در نوروپاتی اشاره شده است و شامل سوزش در ناحیه پا می‌شود. درد معمولاً بعد از پیاده‌روی، تمرین و فعالیت‌های حرکتی به وجود می‌آید.
سندروم تونل تارسال
سندروم تونل تارسال زمانی ایجاد می‌شود که اعصابی که از پشت قوزک داخلی عبور می‌کنند، به دلیل ورم مچ پا یا صدمات مختلف فشرده می‌شوند. این وضعیت ممکن است در نهایت به سوزش در منطقه پا و همچنین درد محلی منجر شود. درد در مچ پا با گذر زمان شدت می‌یابد و بهتر است به سرعت به پزشک مراجعه کنید.
در این شرایط، شروع درمان به موقع بسیار حیاتی است و نباید اجازه داده شود که آسیب دیدگی اعصاب به مرحله‌ای برسد که دیگر قابل برگشت نباشد.
شیمی درمانی
مواد شیمی درمانی که برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شوند، عوارض جانبی متعددی دارند و نوروپاتی محیطی یکی از این عوارض است. تأثیرات جانبی دیگر مرتبط با سیستم‌های عصبی یا عضلانی نیز در اثر شیمی درمانی شامل موارد زیر می‌شوند:
- خستگی، درد و لرزش عضلانی
- کاهش رفلکس‌های تاندونی
- مشکلات تعادلی
- ضعف عضلات
- درد
- سوزش کف پا
پزشکان متوجه شده‌اند که مشکلات کبدی می‌تواند به شکل سوزش کف پا و ساق پا ظاهر شود. عملکرد نامنظم و غیرصحیح کبد، تجمع چربی در کبد، و کبد چرب می‌توانند به سوزش کف پا منجر شوند و برای تسکین این سوزش، باید مشکلات کبدی درمان شوند. علاوه بر این، ناراحتی‌های معده نیز می‌توانند در این وضعیت تأثیر داشته باشند.
علت سوزش کف پا در شب
هنگامی که شما به خواب می‌روید و استراحت می‌کنید، ممکن است درد شدید در پاها را تجربه کنید و گاهی اوقات در کف پا نیز درد داشته باشید، حتی اگر فشاری بر پا وارد نشده باشد. در حالی که فشار بر پاها می‌توانند یکی از علل درد باشند، اما گاهی درد پا بدون وجود هر گونه فشاری بر پا وجود دارد. بانوانی که از کفش‌های پاشنه بلند استفاده می‌کنند، اغلب از این نوع درد شکایت دارند.
زمانی که شما درد شدید در پا را تجربه می‌کنید، ممکن است این وضعیت جدی باشد و نیاز به توجه و درمان داشته باشد. درک علت این درد و یافتن راه حل مناسب بسیار مهم است. این درد ممکن است به مرور زمان به تداخل در زندگی روزمره شما منجر شود و به عملکرد شغلی و سلامتی شما آسیب بزند. برخی از علل درد پا در شب شامل:
- نوروپاتی محیطی (یک اختلال عصبی که می‌تواند به درد و بی‌حسی در دست و پا منجر شود)
- نوروم مورتون (ضخیم شدن بافت اطراف اعصاب منتهی به انگشتان پا)
- اعصاب تحریک شده (ممکن است به دلیل حرکات تکراری یا نگه‌داشتن بدن در یک موقعیت برای مدت طولانی ایجاد شود)
- سندروم پای بی‌قرار
جهت ویزیت و نوبت دهی دکتر نادر مطلبی زاده فوق تخصص و جراح افزایش قد از اینجا اقدام کنید
در صورت مشاهده علائم سوزش کف پا و ساق پا، بهتر است به کدام دکتر مراجعه کنیم؟
در صورت تجربه علائم سوزش کف پا و ساق پا، بهتر است تا با دکتر متخصص ارتوپدی مانند دکتر نادر مطلبی زاده تماس بگیرید و نوبت مشاوره و بررسی توسط او را ترتیب دهید. او می‌تواند علت این علائم را تشخیص دهد و برنامه‌ی درمانی مناسب را تعیین کند.
درمان سندرم سوزش انگشتان پا
روش‌های درمان این سندرم بسته به علت و بیماری زمینه‌ای آن متغیر است. در ادامه تعدادی از روش‌های درمانی مورد نظر برای این وضعیت ذکر شده است:
۱. مراقبت از خود:
- پای خود را حداقل به مدت ۱۵ دقیقه در آب خنک فرو ببرید. این کار ممکن است موجب احساس تسکین موقت از درد و سوزش شود. از استفاده از آب سرد خودداری کنید.
- پای خود را از دماهای بسیار گرم محافظت کنید.
- پای خود را بالاتر از سطح بدن نگه دارید.
- از داروهای مسکن بدون نسخه استفاده کنید. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن، کتوپروفن یا ناپروکسن می‌توانند به صورت موقت در کاهش درد مفید باشند.
- روغن‌ها و پمادهای موضعی مانند پمادهای حاوی کپسایسین را بر روی پاهای خود استفاده کنید. پودرها، اسپری‌ها، لوسیون‌ها و پمادهای ضد قارچ نیز برای درمان بیماری قارچی پای ورزشکاران مفید هستند.
۲. داروهای تجویزی:
- در صورت داشتن دیابت، استفاده از انسولین یا داروهای خوراکی کاهنده قند خون توصیه می‌شود.
- مکمل‌های غذایی می‌توانند برای افراد مبتلا به کمبود ویتامین مورد تجویز قرار گیرند.
- مسکن‌ها: مسکن‌های مخدر خوراکی و موضعی یا مسکن‌های غیر مخدر برای تسکین درد تجویز می‌شوند. برچسب‌ها، اسپری‌ها، لوسیون‌ها و پمادهای حاوی لیدوکائین نیز می‌توانند در کاهش درد مفید باشند.
- داروهای ضد افسردگی: ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای و داروهای دیگر ممکن است به کاهش درد مزمن ناشی از آسیب عصبی (نوروپاتی) کمک کنند.
- داروهای ضد صرع یا ضد تشنج: داروهای گاباپنتین، کاربامازپین، پرگابالین و غیره ممکن است برای درمان درد مزمن استفاده شوند.
- داروهای ضد قارچ: داروهای خوراکی می‌توانند برای درمان عفونت‌های مقاوم به محصولات موضعی مورد استفاده قرار گیرند.
۴. فیزیوتراپی و ورزش
۵. تغییرات در رژیم غذایی
۶. قطعات و کف‌های مخصوص کفش (ارتوتیک)
۷. جراحی: در مواردی که بیماری به درمان‌های دارویی یا غیر تهاجمی پاسخ نمی‌دهد، ممکن است نیاز به انجام جراحی ارتوپدی باشد.
پیشگیری از بروز سندرم سوزش در انگشتان پا
هرچند پیشگیری کامل از این سندرم غیرممکن است، اما راهبردهای زیر ممکن است به کاهش احتمال بروز مشکلات کمک کنند:
- ملاقات منظم با متخصص بیماری‌های پا: اگر دیابت یا بیماری‌های دیگری که به عصب‌ها آسیب می‌زنند دارید، معاینات دوره‌ای پاها بسیار مهم هستند. افراد مبتلا به دیابت یا بیماری‌های دیگر ممکن است به استفاده از کفش‌های مخصوص نیاز داشته باشند.
- انتخاب کفش‌های مناسب: کفش‌ها باید به علاوه پاشنه کوتاه و پنجه پهن، از قوس پا نیز به خوبی حمایت کنند.
- استفاده از جوراب‌های خشک و تمیز: اگر ورزش یا فعالیت‌هایی انجام می دهید که باعث می شود پا عرق کند، تعویض منظم جوراب و پوشیدن جوراب خشک می تواند جزو شیوه‌های پیشگیری از بیماری پای ورزشکاران باشد.
- معاینه روزانه پاها: برای پیشگیری از عفونت، باید پاها را روزانه برای مشاهده علائمی همچون تاول، زخم، یا بریدگی پوست بررسی کنید.
- کنترل قند خون در دیابت: اگر دیابت دارید، کنترل قند خون می‌تواند به عنوان یک راه مؤثر برای پیشگیری یا درمان نوروپاتی (آسیب عصبی) ناشی از این بیماری مورد استفاده قرار گیرد.
