صفحه رشد چیست (6 نکته مهمی که باید بدانید)

صفحه رشد چیست؟

صفحه رشد (Growth plate) یک ناحیه فعال و حیاتی در استخوان‌های در حال رشد کودکان و نوجوانان است. دکتر نادر مطلبی زاده، متخصص ارتوپد، توضیح می دهد این صفحات در انتهای استخوان‌های بلند بدن قرار دارند، و مسئول تولید و افزایش طول استخوان‌ها هستند. این صفحات از غضروف ساخته شده‌اند، ماده‌ای که در مقایسه با استخوان محکم نیست و به همین دلیل، این ناحیه‌ها در برابر آسیب‌دیدگی‌ها بیشتر مستعد آسیب هستند.

وقتی کودک یا نوجوانی در حال رشد است، سلول‌های موجود در صفحات رشد به طور فعال تقسیم می‌شوند و باعث افزایش طول استخوان‌ها می‌شوند. این فرآیند تا پایان دوران بلوغ ادامه دارد. در این زمان، این صفحات به تدریج بسته می‌شوند و غضروف‌ها به استخوان تبدیل می‌شوند.

هرگونه آسیب‌دیدگی یا اختلال در صفحات رشد می‌تواند باعث مشکلات جدی در رشد صحیح استخوان شود و ممکن است منجر به تفاوت در طول استخوان‌ها، ناهنجاری‌های استخوانی یا محدودیت در حرکت شود. به همین دلیل، تشخیص و درمان به‌موقع آسیب‌های مربوط به این صفحات توسط پزشک ارتوپد بسیار اهمیت دارد.

چه زمانی صفحات رشد در افراد بسته می شود؟

صفحات رشد معمولاً در پایان دوران بلوغ بسته می‌شوند. دکتر مطلبی زاده، متخصص ارتوپد در مرکز افزایش قد ایران توضیح می دهد در دختران، این فرآیند معمولاً بین سنین ۱۴ تا ۱۶ سالگی رخ می‌دهد، در حالی که در پسران، بسته شدن صفحات رشد معمولاً بین سنین ۱۶ تا ۱۸ سالگی اتفاق می‌افتد. البته، زمان دقیق بسته شدن صفحات رشد ممکن است به عوامل ژنتیکی و هورمونی فرد بستگی داشته باشد.

هنگامی که صفحات رشد بسته می‌شوند، غضروف‌ها به استخوان تبدیل می‌شوند و فرآیند افزایش طول استخوان‌ها متوقف می‌شود. بعد از این مرحله، رشد قدی فرد به پایان می‌رسد و هیچ افزایش قدی دیگری اتفاق نمی‌افتد. پزشکان می‌توانند با استفاده از عکس‌برداری اشعه ایکس، وضعیت بسته شدن صفحات رشد را بررسی کنند.

صفحات رشد بر روی اشعه ایکس مانند خطوطی تیره در انتهای استخوان ها دیده می شوند. در اواخر سن رشد، هنگامی که غضروف ها کاملاً تبدیل به استخوان های سخت می شوند، هیچ خط تیره ای روی اشعه ی ایکس مشاهده نمی گردد. در این موقع، صفحات رشد بسته شده اند.

صفحات رشد چه کاری انجام می دهند؟

صفحات رشد وظیفه تولید و افزایش طول استخوان‌های بدن را بر عهده دارند. این صفحات که در انتهای استخوان‌های بلند مانند استخوان ران، ساق پا و بازو قرار دارند، از غضروف تشکیل شده‌اند و سلول‌های آن‌ها به طور فعال تکثیر می‌شوند. این فرآیند باعث افزایش طول استخوان و در نتیجه رشد قد فرد می‌شود.

صفحات رشد تا زمان بلوغ فعال هستند و با پایان این دوره، به تدریج بسته می‌شوند و غضروف‌ها به استخوان سخت تبدیل می‌شوند. در نتیجه، رشد قد متوقف می‌شود. این صفحات نقشی کلیدی در رشد هماهنگ و متناسب بدن دارند و هرگونه آسیب به آن‌ها می‌تواند بر رشد و ساختار استخوان‌ها تأثیر منفی بگذارد.

مطالعه پیشنهادی: محدودیت سنی برای جراحی افزایش قد

صفحات رشد در کجا قرار دارند؟

صفحات رشد در انتهای استخوان‌های بلند بدن قرار دارند. این استخوان‌ها شامل استخوان‌های ران، ساق پا، بازو و ساعد هستند. صفحات رشد به طور مشخص در هر دو انتهای استخوان‌ها وجود دارند و به عنوان مناطقی برای تولید غضروف و تبدیل آن به استخوان در فرآیند رشد عمل می‌کنند.

علاوه بر استخوان‌های بلند، صفحات رشد در برخی استخوان‌های دیگر مانند مهره‌های ستون فقرات، استخوان‌های دست و پا نیز وجود دارند. این صفحات در تمام استخوان‌هایی که در طول دوران رشد به افزایش طول نیاز دارند، نقش اساسی ایفا می‌کنند.

آیا ورزش می تواند باعث باز شدن صفحه رشد شود؟

بر طبق نظر پزشکان ارتوپد، ورزش نمی‌تواند به طور مستقیم باعث باز شدن صفحه رشد شود، اما می‌تواند تأثیرات مثبتی بر رشد و سلامت استخوان‌ها داشته باشد. فعالیت‌های فیزیکی منظم، به ویژه ورزش‌های وزنی مانند دویدن، پریدن، و وزنه‌برداری سبک، می‌توانند باعث تقویت استخوان‌ها و عضلات شوند و به رشد بهتر استخوان‌ها کمک کنند. این ورزش‌ها باعث تحریک تولید هورمون رشد می‌شوند که نقش مهمی در افزایش قد و رشد کلی بدن دارد.

با این حال، فشار بیش از حد یا آسیب‌های ورزشی می‌توانند به صفحه رشد آسیب برسانند و منجر به مشکلاتی در رشد استخوان‌ها شوند. بنابراین، رعایت تعادل در انجام ورزش و مراقبت از بدن برای جلوگیری از آسیب به این صفحات ضروری است.

مطالعه پیشنهادی: افزایش قد بعد از بسته شدن صفحه رشد

آیا امکان باز کردن مجدد صفحات رشد وجود دارد؟

خیر، امکان باز کردن مجدد صفحات رشد پس از بسته شدن آن‌ها وجود ندارد. این صفحات پس از پایان دوران بلوغ بسته می‌شوند و زمانی که بسته شوند، غضروف آن‌ها به استخوان تبدیل می‌شود. در این مرحله، رشد طولی استخوان‌ها متوقف می‌شود و دیگر امکان افزایش قد وجود ندارد.

متخصصین ارتوپد معتقدند تاکنون هیچ روش علمی یا درمانی مؤثری برای باز کردن مجدد صفحات رشد یا افزایش قد پس از بسته شدن آن‌ها وجود ندارد. برخی روش‌های غیرعلمی یا تبلیغات ممکن است ادعا کنند که می‌توان این صفحات را باز کرد، اما این ادعاها فاقد شواهد پزشکی معتبر هستند. اگر کسی به دنبال افزایش قد است، بهتر است در دوران رشد به تغذیه مناسب، ورزش منظم و خواب کافی توجه داشته باشد.

پس از سن بلوغ، تنها راه علمی و عملی برای افزایش قد، انجام عمل جراحی افزایش قد است و جراح ارتوپد، این عمل جراحی را انجام می دهد.

چه شرایط و عواملی می تواند به صفحه رشد آسیب بزند؟

بر اساس توضیحات متخصصین ارتوپد، بیماری‌ها و شرایط مختلفی وجود دارند که می‌توانند باعث آسیب به صفحه رشد شوند و بر رشد طبیعی استخوان‌ها تأثیر بگذارند. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از:

1. شکستگی‌ها و آسیب‌های فیزیکی: یکی از شایع‌ترین دلایل آسیب به صفحات رشد، شکستگی‌ها یا ضربه‌های شدید است. به دلیل اینکه این صفحات از غضروف تشکیل شده‌اند و نسبت به استخوان‌های بالغ نرم‌تر و ضعیف‌تر هستند، بیشتر مستعد آسیب هستند. اگر این آسیب‌ها به درستی درمان نشوند، ممکن است منجر به توقف رشد یا تغییر شکل استخوان شوند.
2. عفونت‌ها (استئومیلیت): عفونت‌های استخوان می‌توانند به صفحه رشد آسیب بزنند و باعث توقف یا اختلال در رشد استخوان‌ها شوند. عفونت‌های باکتریایی در استخوان می‌توانند غضروف این صفحات را تخریب کنند.
3. بیماری‌های التهابی: برخی از بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید نوجوانان می‌توانند باعث التهاب و آسیب به صفحات رشد شوند. این التهاب‌ها ممکن است رشد طبیعی استخوان‌ها را مختل کنند.
4. بیماری‌های غدد درون‌ریز (اختلالات هورمونی): بیماری‌هایی که تعادل هورمون‌های بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند، مانند کم‌کاری یا پرکاری تیروئید و اختلالات هورمون رشد، می‌توانند باعث اختلال در رشد صفحات شوند. کمبود یا افزایش هورمون رشد می‌تواند به رشد نامناسب و غیرطبیعی استخوان‌ها منجر شود.
5. بیماری‌های ژنتیکی: برخی از بیماری‌های ژنتیکی، مانند آکندروپلازی (نوعی کوتولگی) که رشد استخوان‌های بلند را مختل می‌کند، می‌توانند باعث نقص در صفحات رشد شوند و رشد طبیعی استخوان‌ها را تحت تأثیر قرار دهند.
6. تشعشعات و شیمی‌درمانی: کودکانی که به دلیل درمان‌های سرطان یا بیماری‌های دیگر تحت درمان با تشعشع یا شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند، ممکن است دچار آسیب به صفحه رشد شوند. این نوع درمان‌ها می‌توانند باعث توقف یا کاهش رشد استخوان‌ها شوند.

تشخیص و درمان به‌موقع این بیماری‌ها توسط پزشک متخصص می‌تواند از عواقب جدی‌تر جلوگیری کند و روند رشد صحیح را تا حد ممکن حفظ کند.

سوالات متداول