جراحی برای افزایش قد، هرچند میتواند به بهبود اعتمادبهنفس و اصلاح ناهماهنگیهای اندام کمک کند، یک عمل «بدون ریسک» نیست. این جراحی مانند هر عمل ارتوپدی پیچیده دیگری میتواند با عوارض موقت تا نادر و جدی همراه باشد؛ از درد، سفتی مفصل و مشکلات عضلانیـرباطی گرفته تا تأخیر در جوشخوردن استخوان، عفونت، مشکلات عصبی یا اختلال در الگوی راهرفتن در صورت بیتوجهی به توصیههای پزشکی.
در این صفحه عوارض و ریسکهای جراحی افزایش قد را بهصورت شفاف و قابلفهم مرور میکنیم؛ از عوارض شایع و تقریباً قابلانتظار تا عوارض نادر اما مهم، و همچنین اقداماتی که برای پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمان آنها انجام میشود. هدف این است که با آگاهی کامل و واقعبینانه تصمیم بگیرید و بدانید قبل، حین و بعد از عمل چه مسئولیتهایی بر عهده شما و چه اقداماتی بر عهده تیم درمانی است.
- چرا قبل از تصمیمگیری باید عوارض جراحی افزایش قد را بشناسیم؟
- تفاوت «عوارض طبیعی دوران نقاهت» با «عارضه واقعی» چیست؟
- ریسک صفر در جراحی افزایش قد وجود دارد؟
- چگونه به یک کاندید ایدهآل جراحی افزایش قد تبدیل شویم؟
- انواع خطرات و عوارض جراحی افزایش قد و راهکارهای کاهش آن
- عوارض کوتاهمدت (دوره بستری و هفتههای اول)
- عوارض میانمدت (دوران حینطولدهی و مرحله جوشخوردن استخوان)
- عوارض بلندمدت (ماهها و سالها بعد از جراحی)
- عوارض و ریسکهای جراحی افزایش قد و راهکار درمان و کاهش خطرات
- چطور ریسک عوارض جراحی افزایش قد را تا حد ممکن کم کنیم؟
- تفاوت عوارض در روشهای مختلف افزایش قد (از جمله MTN)
- سوالات متداول درباره عوارض جراحی افزایش قد
- چگونه برای مشاوره و جراحی افزایش قد به روش MTN اقدام کنم؟
چرا قبل از تصمیمگیری باید عوارض جراحی افزایش قد را بشناسیم؟
جراحی افزایش قد جزو عملهای ساده و کوتاهمدت نیست؛ این جراحی روی استخوانهای تحملکننده وزن بدن انجام میشود و دورهای چندماهه از طولدادن استخوان، فیزیوتراپی و پیگیری منظم را شامل میکند. در چنین شرایطی، آگاهی دقیق از عوارض احتمالی کمک میکند بدانید «در بهترین حالت» مسیر شما چگونه خواهد بود و در چه شرایطی ممکن است مسیر درمان پیچیدهتر شود. این آگاهی به شما اجازه میدهد آگاهانه بین منافع (افزایش قد، اصلاح محور اندام، بهبود اعتمادبهنفس) و ریسکها تعادل برقرار کنید و مرکز درمانی و جراح خود را با دید باز انتخاب کنید.
در مرکز بینالمللی افزایش قد ایران، بخش مهمی از مشاوره پیش از عمل به توضیح همین ریسکها اختصاص داده میشود؛ زیرا مطالعات نشان دادهاند طول درمان، نیاز به فیزیوتراپی تهاجمی و احتمال مشکلات استخوان، مفصل، عصب و عفونت، در جراحیهای افزایش قد بیشتر از بسیاری از جراحیهای ارتوپدی معمول است. در عین حال، با انتخاب جراح باتجربه، تنظیم صحیح سرعت طولدادن استخوان، ارزیابی فاکتورهایی مثل وضعیت ویتامین D، سیگار، و بیماریهای زمینهای، و پیگیری دقیق با رادیوگرافی، میتوان بخش زیادی از این عوارض را پیشگیری یا در مراحل اولیه کنترل کرد.
در مرکز بینالمللی افزایش قد ایران، پیش از هر تصمیمی، وضعیت استخوان، محور اندام، مفاصل، کیفیت استخوانسازی، سن، شاخص توده بدنی، سبک زندگی و میزان توان همکاری بیمار در فیزیوتراپی ارزیابی میشود. همچنین با تعیین «حداکثر افزایش قد ایمن» (تا حدود ۶٫۲۵ سانتیمتر در ساق و ۷ سانتیمتر در ران)، تلاش میشود ریسک عوارض جدی مثل کندی جوشخوردن، کوتاهی عضلات و سفتی مفاصل به حداقل برسد.
تفاوت «عوارض طبیعی دوران نقاهت» با «عارضه واقعی» چیست؟
بعد از هر جراحی برای افزایش قد، یکسری عوارض «طبیعی دوران نقاهت» تقریباً برای همه بیماران اتفاق میافتد؛ مثل درد در محل جراحی، ورم، کبودی، احساس کشش در عضلات، محدودیت موقت حرکت مفاصل و دشواری خواب در هفتههای اول. این موارد معمولاً با مسکنها، یخگذاری، بالاگرفتن پا و برنامه منظم فیزیوتراپی قابلمدیریت هستند و با گذر زمان رو به بهبود میروند؛ یعنی سیر آنها کاهشی است و انتظار میرود با درمان حمایتی و پایبندی به تمرینات، بدون برجای گذاشتن آسیب دائمی برطرف شوند.
در مقابل، «عارضه واقعی» زمانی مطرح است که روند بهبود از مسیر طبیعی خارج شود؛ برای مثال:
- تب، قرمزی و ترشح از زخم یا محل پیچها که به عفونت سطحی یا عمقی مشکوک است.
- درد شدید، پیشرونده یا غیرقابلکنترل که با الگوی درد معمول بعد از جراحی همخوانی ندارد.
- بیحسی، گزگز، ضعف حرکتی جدید یا تشدیدشونده که میتواند نشانه درگیری عصب باشد.
- محدودیت شدید حرکت مفصل یا تغییر واضح در محور پا (کجی، چرخش غیرطبیعی) که نشاندهنده سفتی مفصل، یا دفورمیتی در حال شکلگیری است.
- شواهد رادیولوژیک از جوشخوردن خیلی کند، جوشخوردن زودرس (premature consolidation) یا عدم جوشخوردن در محل طولدادن استخوان.
در این موارد، لازم است بیمار فوراً موضوع را به تیم درمان گزارش کند تا با تنظیم سرعت طولدادن، تغییر در برنامه فیزیوتراپی، تجویز آنتیبیوتیک، یا در موارد نادر جراحی تکمیلی، مانع تبدیل یک مشکل کوچک به عارضه جدی شود. فلسفهی کار در مرکز افزایش قد ایران مانند مراکز مرجع دنیا، تشخیص زودهنگام و مداخله بهموقع است؛ چون در روند تدریجی طولدادن استخوان، اکثر عوارض اگر بهموقع دیده شوند، قابلبرگشت یا حداقل قابلکنترل هستند.
ریسک صفر در جراحی افزایش قد وجود دارد؟
هدف از این بخش ترساندن شما نیست، بلکه میخواهیم تصویر واقعبینانهای از ریسکها داشته باشید تا اگر تصمیم به جراحی میگیرید، این تصمیم آگاهانه و همراه با برنامه برای کاهش خطرات باشد. هیچ عمل جراحی در دنیا ریسک صفر ندارد و جراحی افزایش قد بهدلیل طولانی بودن دوره درمان، وابستگی به همکاری بیمار و درگیر بودن استخوان، عضله، مفصل و عصب، ذاتاً یکی از پیچیدهترین حوزههای ارتوپدی است.
حتی در مطالعات کلاسیک و متا آنالیزهای جدید، با وجود پیشرفت تکنیکها، همچنان درصدی از بیماران دچار مشکلاتی مثل تأخیر در جوشخوردن، سفتی مفاصل، درگیری عصبی، عفونت، یا نیاز به جراحی تکمیلی میشوند؛ هرچند با بهبود تجربه جراح و انتخاب صحیح بیمار، عدد این عوارض نسبت به گذشته بهطور معنیداری کاهش یافته است.
در مرکز بینالمللی افزایش قد ایران، تأکید بر این است که مهمترین عامل در ایمنبودن جراحی افزایش قد، «تجربه جراح و مرکز» و سپس «پایبندی بیمار به فیزیوتراپی و مراقبتها» است؛ یعنی هدف واقعبینانه این است که ریسک را تا حد ممکن کاهش دهیم، نه اینکه آن را به صفر برسانیم. این کاهش ریسک با چند اصل انجام میشود: رعایت سقف افزایش قد ایمن برای هر بخش پا، انتخاب تکنیکهای کمتهاجمیتر مانند MTN برای بیماران مناسب، پایش منظم با رادیوگرافی، فیزیوتراپی ساختاریافته و آموزش دقیق علائم هشدار به خود بیمار.
بهاینترتیب، اگرچه ریسک صفر وجود ندارد، اما با انتخاب درست، انتظار واقعبینانه و همکاری کامل شما در طول مسیر، احتمال رسیدن به نتیجه مطلوب با حداقل عوارض ممکن، بهطور قابلتوجهی افزایش مییابد.
چگونه به یک کاندید ایدهآل جراحی افزایش قد تبدیل شویم؟
تا اینجا بیشتر درباره عوارض و ریسکها صحبت کردیم؛ چیزهایی که اگر آنها را ندانید، تصمیمگیری شما ناعادلانه و پرخطر میشود. اما بخش مهمتر این است که بدانید «چه چیزهایی در کنترل خود شماست» و چطور میتوانید شانس رسیدن به نتیجه خوب را بالا ببرید. در مرکز بینالمللی افزایش قد ایران، جراحی یک کار یکطرفه نیست؛ یک پروژه مشترک بین «بیمار + تیم درمان» است. هرچه آمادهتر وارد این مسیر شوید، خروجی آن ایمنتر و رضایتبخشتر خواهد بود.
در این بخش بهصورت خلاصه میگوییم یک کاندید ایدهآل چه ویژگیهایی دارد و شما چطور میتوانید خودتان را به آن نزدیک کنید.
۱. ذهنیت درست: تصمیم آگاهانه، نه تصمیم هیجانی
کاندید مناسب کسی است که:
- میداند جراحی افزایش قد «میانبُر جادویی» نیست، بلکه مسیری چندماهه با مسئولیتهای واقعی است.
- برای خودش روشن کرده که چرا این جراحی را میخواهد (مثلاً اصلاح اختلاف طول، افزایش اعتمادبهنفس)، نه صرفاً از روی هیجان یا مقایسه با دیگران.
- میپذیرد که در این مسیر دورههایی از درد، محدودیت و فیزیوتراپی فشرده وجود دارد و خودش را از قبل برای آن آماده میکند.
هرچه این شفافسازی ذهنی را کاملتر انجام دهید، در طول مسیر کمتر دچار ناامیدی و پشیمانی میشوید و بهتر میتوانید با تیم درمان هماهنگ بمانید.
۲. آمادهسازی جسمی: بدنی که برای استخوانسازی آماده است
بدن شما قرار است در چند ماه، استخوان جدید بسازد و عضلات و مفاصل را با شرایط تازه هماهنگ کند. چند اقدام ساده اما مهم:
- اگر اضافهوزن دارید، حتی چند کیلو کاهش وزن میتواند فشار روی استخوانِ در حال طولکشیدن را کم کند.
- اگر سیگار مصرف میکنید، قطع کامل آن قبل از عمل برای کیفیت ترمیم استخوان و زخم حیاتی است.
- وضعیت ویتامین D، تراکم استخوان و سلامت عمومی باید پیش از عمل بررسی و در صورت لزوم اصلاح شود؛ این ارزیابی بخشی از پروتکل مرکز افزایش قد ایران است.
- با یک برنامه سبک تقویت عضلات پا و عضلات مرکزی بدن (کُر) و پیادهروی منظم، بدنتان را برای فیزیوتراپی بعد از عمل آماده کنید.
این قدمها مستقیماً احتمال عوارضی مثل تأخیر در جوشخوردن، ضعف شدید عضلانی و مشکلات تعادل را کاهش میدهند.
۳. برنامهریزی برای زمان، شغل و حمایت خانواده
کسی که بدون برنامه وارد این مسیر میشود، وسط راه بیشتر تحت فشار قرار میگیرد. قبل از عمل بهتر است:
- حدود زمان موردنیاز برای مرخصی از کار یا دانشگاه را بدانید و از قبل هماهنگ کنید.
- با خانواده یا یک همراه مورد اعتماد صحبت کنید تا در هفتههای اول کنار شما باشد.
- فضای خانه یا محل اقامت را طوری آماده کنید که رفتوآمد با واکر، استحمام، خواب و انجام تمرینات روزانه برایتان ساده باشد.
این موارد بهطور غیرمستقیم ریسک عوارض را کم میکنند، چون استرس، خستگی روانی و احتمال رها کردن فیزیوتراپی را کاهش میدهند.
۴. آشنایی با مسیر: چه چیزی طبیعی است و چه چیزی هشداردهنده
یک کاندید ایدهآل کسی است که پیش از عمل:
- میداند درد، ورم، سفتی نسبی مفصل و سختی راهرفتن در هفتههای اول تا حدی طبیعی است و بهتدریج بهتر میشود.
- فرق بین «نشانههای طبیعی نقاهت» و «علائم هشدار» را میشناسد و میداند در چه شرایطی باید فوراً با تیم درمان تماس بگیرد (تب، ترشح چرکی، بیحسی جدید، درد غیرمعمول، تنگی نفس و…).
- بهطور کلی سه فاز درمان (جراحی و بستری، طولدادن، جوشخوردن و برگشت به فعالیت) را میشناسد و میداند در هر مرحله چه انتظاری داشته باشد.
هرچه تصویر مسیر واقعیتر باشد، هم تصمیمگیری منطقیتر است، هم در طول درمان کمتر غافلگیر میشوید.
۵. تعهد به فیزیوتراپی، خواب و تغذیه
سه ستون اصلی که در پروتکل مرکز افزایش قد ایران بسیار جدی گرفته میشود:
فیزیوتراپی و تمرینات خانگی:
فیزیوتراپی بخشی از خود جراحی است، نه یک گزینه اختیاری. بیمارانی که با جدیت در جلسات شرکت میکنند و تمرینات خانگی را انجام میدهند، هم سریعتر به استقلال در راهرفتن میرسند و هم عوارض مفصلی و عضلانی کمتری دارند.
خواب باکیفیت:
خواب کم یا نامنظم میتواند روند ترمیم و استخوانسازی را مختل کند. توصیه ما این است که:
تا حد امکان بین حدود ۱۰:۳۰ شب تا ۲:۳۰ بامداد در خواب عمیق باشید؛ این بازه، زمان طلایی ترمیم و ترشح هورمون رشد در پروتکل مرکز است.
حداقل ۸ ساعت خواب مفید در شبانهروز داشته باشید و از شببیداریهای طولانی و مصرف مداوم محرکها پرهیز کنید.
تغذیه:
رژیم غذایی متعادل با پروتئین کافی، سبزیجات و میوه، منابع کلسیم و نوشیدن آب کافی، مواد اولیه ساخت استخوان و ترمیم بافتها را فراهم میکند.
۶. همکاری فعال با تیم درمان
در نهایت، بهترین کاندید کسی است که خودش را «عضو فعال تیم درمان» میبیند، نه فقط دریافتکننده خدمات. یعنی:
- علائم جدید را پنهان نمیکند و بهموقع گزارش میدهد.
- پرسشگر است و اگر نکتهای را نمیفهمد، سؤال میپرسد.
- درباره سرعت طولدادن، داروها، محدودیت وزنگذاری و زمان ویزیتها، دقیقاً طبق نسخه عمل میکند و از تصمیمهای خودسرانه دوری میکند.
هدف از توضیح عوارض این صفحه ترساندن شما نیست؛ هدف این است که اگر وارد این مسیر میشوید، با بیشترین آمادگی و کمترین ریسک ممکن وارد شوید و بدانید خودتان چطور میتوانید نقش فعالی در رسیدن به بهترین نتیجه داشته باشید.
انواع خطرات و عوارض جراحی افزایش قد و راهکارهای کاهش آن
در مرکز بینالمللی افزایش قد ایران، عوارض جراحی افزایش قد معمولاً بر اساس «زمان بروز» و «ساختار درگیر» (استخوان، مفصل، عضله، عصب، عروق و…) دستهبندی میشوند. در این بخش، برای اینکه دید واقعبینانهتری از مسیر درمان داشته باشید، عوارض را به سه بازه زمانی تقسیم میکنیم: کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت.
عوارض کوتاهمدت (دوره بستری و هفتههای اول)
این عوارض معمولاً در روزهای اول بعد از عمل و حداکثر طی ۲–۳ هفته اول دیده میشوند و بخش قابلتوجهی از آنها «طبیعیِ دوران نقاهت» محسوب میشود؛ اما برخی میتوانند جدی باشند و نیاز به مداخله فوری دارند:
درد، ورم، کبودی و مشکلات خواب
تقریباً همه بیماران در روزهای اول بعد از جراحی درد قابلتوجه، تورم اندام عملشده، کبودی اطراف برشها و اختلال خواب را تجربه میکنند. این موارد با مسکن، بالاگرفتن پا، یخگذاری و شروع زودهنگام فیزیوتراپی کنترل میشوند و بهتدریج رو به کاهش میروند.
عوارض زخم و عفونت سطحی پوست
قرمزی محدود اطراف بخیهها، ترشح خفیف و درد موضعی در محدوده برشها از یافتههای نسبتاً شایع است. در روشهای همراه با فیکساتور خارجی و پین (مثل الیزاروف یا LON)، التهاب اطراف محل ورود پینها نیز دیده میشود. مراقبت درست از زخم و در صورت نیاز آنتیبیوتیک خوراکی، معمولاً از تبدیل این وضعیت به عفونت عمقیتر جلوگیری میکند.
عوارض عمومی جراحی و بیهوشی
مانند سایر جراحیهای بزرگ ارتوپدی، خطراتی مثل خونریزی، لخته خون در ورید عمقی پا (DVT)، آمبولی ریه (PE)، آمبولی چربی، عوارض قلبی–ریوی و عوارض داروهای بیهوشی وجود دارد؛ هرچند با ارزیابی دقیق قبل از عمل و پروفیلاکسی استاندارد، احتمال آنها پایین است.
سفتی اولیه مفاصل و کشش عضلات
در همان هفتههای اول، به علت جراحی و کاهش موقت تحرک، مفاصل اطراف ناحیه عمل (مثلاً زانو و مچ در جراحی ساق) تمایل به سفت شدن دارند. سفتی مفصل بهدلیل کشش عضلات به عنوان یکی از مهمترین ریسکها است که کشش و فیزیوتراپی زودهنگام برای پیشگیری از آن ضروری است.
آسیب حاد عصب یا عروق (نادر)
در حین عبور پیچها، پینها یا میله داخل استخوانی، احتمال بسیار کمی برای آسیب مستقیم به عصب یا عروق وجود دارد. این عارضه میتواند به بیحسی، ضعف حرکتی یا خونریزی غیرمعمول منجر شود و در صورت بروز، باید سریع تشخیص داده و درمان شود.
در عمل، بخش عمدهای از عوارض کوتاهمدت در همین محدوده درد، ورم، سفتی اولیه و مشکلات موقت خواب باقی میمانند و با دارو، مراقبت صحیح زخم و فیزیوتراپی منظم کنترل میشوند. هدف ما از ذکر موارد نادرتر مثل آسیب عروق یا عوارض بیهوشی این نیست که شما را بترسانیم، بلکه میخواهیم بدانید تیم درمان چه چیزهایی را پایش میکند و در چه شرایطی آماده مداخله سریع است تا یک مشکل کوچک به عارضه جدی تبدیل نشود.
عوارض میانمدت (دوران حینطولدهی و مرحله جوشخوردن استخوان)
این گروه از عوارض در بازهای از چند هفته پس از عمل تا پایان دوره «افزایش قد» و ماههای اول جوشخوردن استخوان رخ میدهند؛ یعنی دقیقاً زمانی که بیمار در خانه یا اقامتگاه مشغول طولدهی روزانه استخوان، فیزیوتراپی و ویزیتهای دورهای است. بخش اعظم پیچیدگیهای جراحی افزایش قد در همین فاز اتفاق میافتد، ولی چون طولدهی استخوان تدریجی است، اغلب این عوارض با پایش نزدیک قابلتشخیص و برگشت هستند.
مشکلات استخوانسازی (کندی، توقف یا جوشخوردن زودرس)
استخوان جدید ممکن است در برخی بیماران خیلی کند تشکیل شود (Delayed union / Non-union) و در برخی دیگر خیلی سریع جوش بخورد (Premature consolidation). هر دو حالت، اگر بهموقع دیده نشوند، میتوانند طولدادن را مختل کنند و گاهی نیاز به جراحی تکمیلی یا پیوند استخوان دارند. در پروتکل مرکز افزایش قد ایران، با تنظیم سرعت کشش و بررسی منظم رادیوگرافی، این مشکلات تا حد زیادی قابلمدیریت هستند.
سفتی مفصل و کوتاهی بافت نرم (عضله و تاندون)
در دوران کشش، عضلات، تاندونها و کپسول مفصل باید همزمان با استخوان «بلندتر شوند». اگر فیزیوتراپی ناکافی باشد یا طولدهی به استخوان از حد ایمن بیشتر و سریعتر انجام شود، خطر سفتی مفصل، کوتاهی تاندون و حتی نیمهدررفتگی یا دررفتگی مفصل وجود دارد. کانترکچر عضلانی و محدودیت مفصل از مشکلات شایع طولانیمدت است که با توقف موقت کشش، فیزیوتراپی تهاجمی و در موارد مقاوم، جراحی بافت نرم درمان میشوند.
عفونت استخوان (استئومیلیت) و عفونت اطراف ایمپلنت
در روشهای با فیکساتور خارجی، عفونت محل پین یکی از عوارض نسبتاً شایع است و در صورت عدم کنترل میتواند به استئومیلیت تبدیل شود. در روشهای داخلاستخوانی مثل MTN، گرچه مشکل مسیر پینها وجود ندارد، اما احتمال عفونت اطراف پیچها و برشها باقی است. تشخیص زودرس، آنتیبیوتیک و در موارد معدود جراحی پاکسازی، نقش اصلی در کنترل این عوارض دارند. در مرکز بینالمللی افزایش قد ایران، تا به امروز موردی که غفونت در آن به استئومیلیت رسیده باشد، گزارش نشده است.
آسیب عصبی تدریجی و علائم حسی–حرکتی
در طول کشش استخوان، اعصاب نیز کشیده میشوند و اگر سرعت طولدهی به استخوان با تحمل بافت نرم هماهنگ نباشد، علائمی مانند گزگز، مورمور، بیحسی انگشتان یا ضعف حرکتی بروز میکند. در اکثر موارد با کاهش موقت سرعت کشش و اصلاح برنامه فیزیوتراپی بهبود حاصل میشود؛ اما در درصد کمی از بیماران ممکن است علائم طولانیتر بماند و نیاز به بررسی تخصصی نورولوژیک پیدا کند.
خطای طول و محور (Over-/Under-lengthening، Malalignment)
اگر چرخش پیچ MTN یا تنظیم دستگاه مطابق نسخه انجام نشود، احتمال افزایش قد کمتر یا بیشتر از هدف وجود دارد. همچنین در هر روش طولدادن، خطر اندکی برای ایجاد انحراف محوری (پرانتزی/ضربدری یا چرخشی) باقی میماند که باید در رادیوگرافیها کنترل شود؛ در صورت تشخیص دیرهنگام، این مشکل میتواند به عارضه بلندمدت تبدیل شود.
مشکلات مکانیکی ایمپلنت و ابزار
گیرکردن مکانیزم میله تلسکوپی، شل شدن یا شکست پیچهای قفلکننده، خم شدن میله در صورت وزنگذاری زودهنگام و شکستگی ابزار از عوارض مکانیکی احتمالی هستند. این مشکلات معمولاً نیازمند اصلاح از طریق جراحی یا تغییر محدودیت وزنگذاریاند.
عوارض بلندمدت (ماهها و سالها بعد از جراحی)
این دسته از عوارض زمانی مطرح است که بیمار از فاز کشش عبور کرده، استخوان جوش خورده و ابزار اصلی برداشته شده یا در بدن باقی مانده است؛ یعنی بیمار به زندگی روزمره برگشته، اما در طول ماهها و سالهای بعد هنوز برخی پیامدها باقی میمانند یا تازه خود را نشان میدهند. این گروه اهمیت ویژهای دارد؛ چرا که هدف نهایی جراحی افزایش قد، نه فقط افزایش سانتیمتر، بلکه حفظ عملکرد طولانیمدت و جلوگیری از ناتوانی مزمن است.
سفتی پایدار مفصل و کاهش دائمی دامنه حرکتی
اگر سفتی مفصل و کوتاهی عضلات در فاز میانمدت بهخوبی درمان نشود، ممکن است بخشی از محدودیت حرکتی زانو، مچ یا لگن دائمی شود. در برخی بیماران نیاز به جراحی آزادسازی بافت نرم یا فیزیوتراپی طولانیمدت پس از پایان کشش وجود دارد.
الگوی راهرفتن غیرطبیعی و دردهای مزمن
کجیهای باقیمانده در محور پا، اختلاف جزئی طول اندام یا سفتی مفصل میتواند باعث تغییر در الگوی راهرفتن و در بلندمدت منجر به دردهای مزمن کمر، لگن یا زانو شود. ضمن اینکه امکان افزایش ریسک آرتروز زودرس در صورت باقیماندن دفورمیتی یا اختلال بیومکانیک نیز وجود دارد.
مشکلات استخوانی دیررس (شکستگی مجدد، تغییر شکل، از دست رفتن بخشی از طول استخوان)
شکستگی مجدد در محل استئوتومی، خمشدن تدریجی ساق، از دست دادن بخشی از طول استخوان بهدستآمده و باقی ماندن انحراف محوری جزو عوارض دیررس هستند. این عوارض معمولاً در بیمارانی دیده میشود که یا تراکم استخوان اولیه مناسب نبوده، یا بازگشت به فعالیتهای سنگین زودتر از زمان توصیهشده انجام شده است.
اختلالات حسی مزمن و دردهای عصبی
در درصد کمی از بیماران، بیحسی خفیف، حساسیت به لمس یا دردهای تیرکشنده عصبی در ناحیه ساق یا پا ممکن است پایدار بماند. این وضعیت میتواند ناشی از کشش طولانیمدت عصب یا آسیبهای قبلی باشد و گاهی نیاز به پیگیری نورولوژیک و درمانهای تکمیلی دارد.
پیامدهای روانشناختی و رضایت از نتیجه
اگر انتظارات اولیه بیمار از جراحی غیرواقعبینانه باشد (مثلاً انتظار تغییر افراطی در قد، تغییر کامل مسیر شغلی یا روابط شخصی)، حتی با نتیجه فنی خوب، ممکن است احساس ناکافی بودن یا پشیمانی ایجاد شود. به همین دلیل، در مرکز بینالمللی افزایش قد ایران، بر ارزیابی روانشناختی و تنظیم انتظارات پیش از عمل تأکید میشود.
در مرکز افزایش قد ایران، طراحی پروتکلها بر اساس همین تجربه جهانی است: محدودکردن حداکثر افزایش قد روی هر استخوان (۶٫۲۵ سانتیمتر در ساق و ۷ سانتیمتر در ران)، پایش طولانیمدت تا بعد از جوشخوردن کامل و توصیههای دقیق برای بازگشت مرحلهبهمرحله به فعالیت، با هدف کاهش حداکثری عوارض دیررس و حفظ کیفیت زندگی در سالهای آینده است.
عوارض و ریسکهای جراحی افزایش قد و راهکار درمان و کاهش خطرات
| نوع عارضه | فراوانی تقریبی | توضیحات مهم |
|---|---|---|
| درد و سفتی مفصل | شایع | تقریباً همهٔ بیماران در دوره کشش و اوایل جوشخوردن، درجاتی از درد و محدودیت حرکت مفصل را تجربه میکنند. با برنامه منظم فیزیوتراپی و همکاری بیمار، معمولاً قابلکنترل است. |
| عفونت سطحی محل برش یا پین | نسبتاً شایع | اغلب خفیف است و با شستوشو، مراقبت موضعی و گاهی آنتیبیوتیک خوراکی کنترل میشود. در صورت بیتوجهی میتواند به عفونت عمقیتر تبدیل شود. |
| عفونت عمقی استخوان (استئومیلیت) | نادر | عارضهٔ جدی و کمشیوع است که ممکن است به بستری مجدد، استفاده طولانی از آنتیبیوتیک و در موارد شدید، جراحیهای تکمیلی نیاز داشته باشد. |
| تأخیر در جوشخوردن یا جوشنخوردن استخوان | نسبتاً شایع | در بخشی از بیماران، روند جوشخوردن کندتر از حد انتظار است. ممکن است نیاز به کاهش سرعت کشش، تزریق داروهای کمکی، یا در موارد خاص جراحی تکمیلی وجود داشته باشد. |
| انحراف یا بدشکلی استخوان حین جوشخوردن | کمشیوع | در صورت عدم پایش دقیق محور اندام، استخوان میتواند با زاویهٔ نامطلوب جوش بخورد. با رادیوگرافیهای منظم و اصلاح بهموقع، معمولاً قابل پیشگیری یا اصلاح است. |
| کوتاهی عضلات و تاندونها (کانترکچر) | نسبتاً شایع | اگر کشش استخوان سریعتر از تطابق عضله و تاندون انجام شود، سفتی پایدار در عضلات و کاهش دامنه حرکتی مفصل ایجاد میشود. فیزیوتراپی منظم و تنظیم سرعت کشش برای پیشگیری حیاتی است. |
| مشکلات عصبی (بیحسی، گزگز، درد عصبی) | کمشیوع | بهدلیل کشیده شدن عصب یا فشار روی آن ممکن است علائم حسی یا درد عصبی ایجاد شود. معمولاً با کاهش سرعت کشش و پیگیری دقیق بهبود مییابد، اما در موارد نادر میتواند طولانیمدت باشد. |
| لخته خون در ورید عمقی پا (DVT) | نادر | میتواند خطرناک باشد و در صورت مهاجرت لخته به ریه (آمبولی ریه)، فوریت پزشکی محسوب میشود. استفاده از داروهای ضدانعقاد، جوراب فشاری و تحرک زودهنگام به کاهش ریسک کمک میکند. |
| آمبولی چربی | بسیار نادر | از عوارض نادر ولی جدی جراحیهای استخوانی است که معمولاً در اوایل بعد از عمل رخ میدهد و نیاز به مراقبت ویژه و درمان فوری در بخش بیمارستانی دارد. |
دستهبندی فراوانی عوارض بهصورت «شایع، نسبتاً شایع، کمشیوع و نادر» تقریبی و آموزشی است و میتواند بر اساس شرایط هر بیمار، نوع روش جراحی و رعایت دقیق توصیههای پس از عمل تغییر کند. تصمیم نهایی درباره ریسکها و سودمندی جراحی فقط در ویزیت حضوری و پس از ارزیابی کامل گرفته میشود.
چطور ریسک عوارض جراحی افزایش قد را تا حد ممکن کم کنیم؟
در جراحی افزایش قد فقط تکنیک و ابزار مهم نیست؛ شرایط بدن شما و میزان همکاریتان در طول مسیر هم به همان اندازه روی احتمال عوارض اثر میگذارد. دو بیمار با یک قد، یک روش و یک جراح میتوانند دو تجربه کاملاً متفاوت داشته باشند، فقط به این دلیل که ریسکفاکتورهایشان فرق میکند. خبر خوب این است که بسیاری از این عوامل قابلبهبود هستند؛ یعنی شما با چند تغییر هدفمند در عادتها و اصلاح بعضی شرایط، میتوانید ریسک عوارضی مثل سفتی مفصل، عفونت و تأخیر در جوشخوردن را پایین بیاورید. در ادامه مهمترین حوزههایی را که قبل از عمل میتوان روی آنها کار کرد مرور میکنیم.
در ادامه مهمترین عواملی را که احتمال عوارض را بالا میبرند مرور میکنیم؛ بعضی از آنها قابلتغییر هستند (مثل سیگار، اضافهوزن یا همکاری در فیزیوتراپی) و بعضی را فقط میتوان مدیریت کرد، نه حذف. این عوامل مستقیماً احتمال عوارضی که در بالا گفتیم (سفتی مفصل، عفونت، تأخیر جوشخوردن و…) را بالا میبرند.
سن، بیماریهای زمینهای و شاخص توده بدنی (BMI)
سن بالاتر معمولاً با ترمیم کندتر استخوان، دوره نقاهت طولانیتر و ریسک بالاتر عوارض عمومی (مثل لخته خون یا مشکلات قلبی–ریوی) همراه است. اینطور نیست که جراحی برای تمام سنین ممنوع باشد، اما هرچه سن بالا میرود، باید محافظهکارانهتر عمل کرد و انتظار دوره توانبخشی طولانیتری داشت. در مرکز افزایش قد ایران برای خانمها با سن بالای ۴۵ و آقایان با سن بالای ۵۰ سال این عمل انجام نمیشود. ضمن اینکه خانمها با سن بالای ۴۰ و آقایان با سن بالای ۴۵ سال باید تاییدیه دکتر نادر مطلبی زاده برای حراحی را حتما داشته باشند و با سختگیری بیشتری مورد پذیرش قرار میگیرند.
بیماریهای زمینهای مثل دیابت کنترلنشده، فشار خون بالا، بیماری قلبی، اختلالات انعقادی، بیماریهای روماتیسمی یا مشکلات کلیوی میتوانند هم عوارض حین بیهوشی و هم خطر عفونت و تأخیر در جوشخوردن را بالا ببرند. در مرکز افزایش قد ایران جراحی برای افزایش قد برای این دسته از افراد انجام نمیشود.
BMI خیلی بالا (اضافهوزن و چاقی) فشار بیشتری روی استخوان در حال طولکشیدن وارد میکند، ریسک لخته خون را افزایش میدهد و فیزیوتراپی و راهرفتن با واکر را سختتر میکند. مرکز افزایش قد ایران جراحی را برای افراد دارای اضافه وزن انجام نمیدهد.
BMI خیلی پایین هم نشانه عضلات ضعیف و ذخایر تغذیهای کم است و میتواند کیفیت استخوانسازی و ترمیم زخم را کاهش دهد.
در مرکز افزایش قد ایران، قبل از هر تصمیم، سن، BMI و بیماریهای زمینهای با دقت بررسی میشوند؛ اگر ریسک کلی بالا باشد، یا جراحی انجام نمیشود، یا مقدار افزایش قد و نوع روش با احتیاط بیشتری تنظیم میگردد.
کیفیت استخوان و وضعیت ویتامین D
برای طولدهی استخوان، پایه اصلی کار «استخوان سالم» است. چند نکته مهم:
پوکی استخوان یا تراکم استخوان پایین احتمال کندی جوشخوردن، جوشنخوردن (Non-union) یا حتی شکستگی مجدد بعد از عمل را زیاد میکند.
کمبود قابلتوجه ویتامین D و کلسیم روی کیفیت استخوان جدید اثر مستقیم دارد و اگر قبل از عمل اصلاح نشود، میتواند روند درمان را طولانی و پرعارضه کند.
سابقه عفونت استخوان (استئومیلیت) یا چندین جراحی قبلی روی همان پا، ریسک عفونت و مشکلات جوشخوردن را بالا میبرد.
بههمین دلیل، در مرحله ارزیابی قبل از عمل، آزمایش ویتامین D، بررسی کیفیت استخوان و رادیولوژی محور اندام در مرکز افزایش قد ایران انجام میشود و در صورت نیاز، ابتدا کمبودها و مشکلات زمینهای اصلاح میشوند و بعد وارد پروسه افزایش قد میشویم.
سیگار، الکل، خواب کم و بد موقع و سبک زندگی کمتحرک
چهار عامل ظاهراً ساده که در عمل تأثیر بزرگی روی عوارض دارند:
سیگار خونرسانی به استخوان و پوست را کم میکند و با افزایش عفونت زخم، دیرتر جوش خوردن شکستگیها و مشکلات ایمپلنت شناخته شده است. بیمار سیگاری حتی اگر از نظر سنی جوان باشد، از نظر ترمیم بافتها مانند فردی «پیرتر» عمل میکند.
مصرف زیاد الکل میتواند باعث سوءتغذیه، ضعف عضلات و اختلال در ترمیم استخوان شود؛ همین موارد احتمال تأخیر در جوشخوردن و مشکلات تعادل و سقوط را بالا میبرند.
زندگی کمتحرک قبل از عمل (نشستن طولانی، ورزش بسیار کم، عضلات ضعیف) باعث میشود بعد از عمل دیرتر روی پا بایستید، سختتر راه بروید و ریسک سفتی مفصل و کوتاهی عضلات در شما بالاتر باشد.
خواب کم یا در ساعتهای نامناسب میتواند روند استخوانسازی را مختل کند. طبق توصیه داخلی مرکز، بهترین بازه ترشح هورمون رشد حدود ساعت ۱۰:۳۰ شب تا ۲:۳۰ بامداد است؛ اگر در این بازه خواب نباشید، بدن بخشی از «زمان طلایی» ترمیم و ساخت استخوان جدید را از دست میدهد. پیشنهاد ما این است که حداقل ۸ ساعت خواب در شبانهروز داشته باشید و تا حد امکان طوری برنامهریزی کنید که بخش اصلی آن در همین بازه زمانی باشد.
توصیه کلی این است که حداقل چند هفته قبل از عمل، سیگار را کاملاً قطع کنید، مصرف الکل را کنار بگذارید، به خوابیدن از حدود ساعت ۱۰:۳۰ شب عادت کنید و با برنامه ساده تقویت عضلات و پیادهروی، بدنتان را برای دوره طولانی توانبخشی آماده کنید.
مقدار و سرعت افزایش قد و رابطه مستقیم آن با عوارض
یکی از مهمترین بخشهای کنترل ریسک عوارض، همینجاست؛ یعنی اینکه «چقدر» و «با چه سرعتی» قد خود را افزایش میدهید:
هرچه مقدار افزایش قد از حد ایمن بیشتر شود (روی ساق یا ران)، فشار روی عضلات، اعصاب و مفاصل بهصورت تصاعدی بالا میرود. ریسک سفتی مفصل، کوتاهی تاندون، دردهای عصبی و مشکل در راهرفتن افزایش پیدا میکند.
اگر سرعت طولدهی استخوان بیش از حد باشد (مثلاً بیمار خودسرانه پیچ یا ریموت را بیشتر از نسخه میچرخاند)، استخوان جدید فرصت کافی برای تشکیل پیدا نمیکند و اعصاب و بافتهای نرم تحت کشش زیادی قرار میگیرند؛ نتیجه میتواند درد شدید، گزگز، بیحسی و حتی توقف کامل فرآیند طولدهی استخوان باشد.
در مرکز افزایش قد ایران، بر اساس تجربه بالینی طولانی، برای هر استخوان سقف افزایش قد ایمن تعریف شده (برای مثال حدود ۶٫۲۵ سانتیمتر در ساق و ۷ سانتیمتر در ران) و سرعت طولدادن معمولاً در حدود ۰.۷ میلیمتر در روز تنظیم میشود. درخواست برای افزایش قد افراطی، از نظر پزشکی پذیرفته نیست و خود بهعنوان یک ریسکفاکتور مهم در نظر گرفته میشود.
همکاری بیمار در فیزیوتراپی، تمرینات و ویزیتها
اگر بعد از عمل، روی فیزیوتراپی و تمرینات کار نکنید، بهترین تکنیک جراحی هم نمیتواند جلوی بسیاری از عوارض را بگیرد. مواردی که ریسک را بالا میبرد:
- جا انداختن جلسات فیزیوتراپی یا انجام ندادن درست تمریناتی که به شما آموزش داده میشود.
- تغییر خودسرانه سرعت طولدهی استخوان (کمتر یا بیشتر از نسخه پزشک).
- بیتوجهی به علائم هشداردهنده مثل درد غیرمعمول، افزایش ناگهانی تورم، تب، بیحسی یا ضعف جدید در پا.
- رعایت نکردن محدودیت وزنگذاری و شروع زودهنگام فعالیتهای سنگین یا ورزش.
مزیتِ روشهای طولدهی استخوان این است که فرآیند بهصورت تدریجی انجام میشود؛ یعنی اگر شما و تیم درمان هوشیار باشید، در اکثر مواقع میتوان مشکل را در همان مراحل اولیه تشخیص داده و جلوی عارضه جدی را گرفت. اما اگر همکاری وجود نداشته باشد، همین مسائل کوچک میتوانند به مشکل دائمی تبدیل شوند.
تجربه جراح، انتخاب مرکز و «پیگیری بلندمدت»
آخرین عامل، اما شاید مهمترین آنها:
هرچه تجربه جراح در جراحیهای افزایش قد بیشتر باشد، برنامهریزی محور اندام، انتخاب روش مناسب، مدیریت عوارض احتمالی و تصمیمگیری در لحظات حساس دقیقتر خواهد بود.
وجود یک تیم چندتخصصی (ارتوپد، فیزیوتراپیست، توانبخشی، پرستاری، تغذیه و…) و سیستم منظم پیگیری (ویزیت حضوری و آنلاین، بررسی دورهای عکسها) نقش مهمی در کاهش ریسک دارد.
در مواردی که جراحی بهصورت «توریسم درمانی» و بدون امکان پیگیری بلندمدت انجام میشود، احتمال اینکه عوارض کوچک دیده نشوند و دیر تشخیص داده شوند، بیشتر است.
در مرکز افزایش قد ایران، پروتکلها طوری طراحی شدهاند که قبل از ورود به پروسه جراحی، این ریسکفاکتورها شناسایی و تا حد امکان اصلاح شوند؛ اما حتی با این اقدامات هم ریسک به صفر نمیرسد. هدف این بخش این است که بدانید چه چیزهایی احتمال عوارض را بالا میبرد، کدامها در کنترل شما هستند و در کدام زمینهها باید با تیم درمان صادقانه و شفاف گفتوگو کنید تا تصمیم نهایی، تصمیمی آگاهانه و مسئولانه باشد.
تفاوت عوارض در روشهای مختلف افزایش قد (از جمله MTN)
در همه روشهای جراحی افزایش قد، «هستهی عوارض» مشترک است؛ یعنی فارغ از نوع دستگاه، همیشه با ریسکهایی مثل تأخیر در جوشخوردن، سفتی مفصل، کوتاهی عضلات، مشکلات عصبی و احتمال عفونت سروکار داریم. تفاوت اصلی روشها بیشتر در «الگوی عوارض» و تأثیری است که روی زندگی روزمره، طول دوره درمان و ظاهر پوست میگذارند.
در ادامه، بهطور خلاصه تفاوت عوارض در سه گروه اصلی روشها (فیکساتور خارجی، روشهای ترکیبی مثل LON/LATN و روشهای تمامداخلی مثل MTN) توضیح داده میشود.
روشهای با فیکساتور خارجی کلاسیک (مثل الیزاروف)
در روشهای قدیمیتر که با فیکساتور خارجی حلقهای یا مونولتال انجام میشوند، استخوان با پینها و وایرهایی که از پوست عبور میکنند به حلقهها وصل میشود و همان فریم بیرونی، هم وظیفهی ثابت کردن و هم طولدادن را بر عهده دارد. این روش هنوز هم در بسیاری از مراکز برای دفورمیتیهای پیچیده و بعضی اختلافطولها استفاده میشود، اما الگوی عوارض آن با MTN متفاوت است:
عفونت مسیر پین (Pin-tract infection) بسیار شایعتر است.
در مطالعات کلاسیک و مرورهای جدید گزارش شده که التهاب و عفونت اطراف پینها از شایعترین عوارض فیکساتور خارجی است و در بعضی سریها، تقریباً همهی بیماران درجاتی از آن را تجربه میکنند. این عارضه معمولاً با شستوشو، پانسمان و آنتیبیوتیک کنترل میشود، اما در صورت بیتوجهی میتواند به عفونت استخوان (استئومیلیت) تبدیل شود.
سفتی مفصل و کانترکچر عضلات بهدلیل «گیر کردن بافت نرم به پینها» شایعتر است.
عبور پینها از عضلات و پوست، همراه با حضور طولانیمدت فریم روی ساق یا ران، میتواند باعث درد، محدودیت حرکت مفصل و سفتی تدریجی شود؛ مخصوصاً اگر فیزیوتراپی منظم انجام نشود.
اسکار و ظاهر پوست تحتتأثیر تعداد زیاد پینهاست.
بعد از پایان درمان، جای سوراخهای متعدد پینها و رد حلقهها روی ساق یا ران باقی میماند؛ این موضوع برای مراجعان زیباییمحور اهمیت ویژهای دارد.
در مقابل، مزیت اصلی این روشها، «انعطافپذیری» بالای آنها در اصلاح همزمان دفورمیتیهای پیچیده و نقصهای استخوانی است؛ به همین دلیل در بسیاری از مراکز مرجع همچنان برای موارد غیرزیبایی (تروما، بیماریهای مادرزادی و…) استفاده میشوند. در مرکز افزایش قد ایران نیز از روش الیزاروف برای افزایش طول بازوها استفاده میشود.
روشهای ترکیبی LON و LATN
در روشهایی مثل LON و LATN، تلاش میشود مدتِ وابستگی به فیکساتور خارجی کوتاهتر شود؛ یعنی:
در LON (Lengthening Over Nail) ابتدا فیکساتور خارجی + میله داخل استخوان گذاشته میشود، طولدادن با فیکساتور انجام میشود و بعد از رسیدن به قد موردنظر، فیکساتور برداشته میشود و میله داخلی نقش «اسپلینت داخلی» را ادامه میدهد.
در LATN ابتدا با فیکساتور خارجی طولدادن انجام میشود، سپس در یک جراحی دیگر، فیکساتور با میله داخلی جایگزین میشود.
الگوی عوارض در این روشها ترکیبی است:
عفونت مسیر پین هنوز وجود دارد، اما مدت حضور فیکساتور کوتاهتر است.
بنابراین همچنان باید روی مراقبت روزانه از پینها و ریسک عفونت تأکید شود، اما طول دورهی تحمل فریم معمولاً کمتر از روشهای کاملاً خارجی است.
ریسک عفونت عمقی اطراف میله داخل استخوان افزایش مییابد.
بعضی مطالعات نشان دادهاند که ترکیب فیکساتور خارجی و میله داخلی میتواند خطر عفونت عمیق در مسیر میله را بالا ببرد، چون پینها میتوانند باکتریها را به نزدیکی میله برسانند. در صورت بروز، این عارضه میتواند به درمانهای طولانیمدت و حتی خارجکردن ایمپلنت نیاز داشته باشد.
مشکلات جوشخوردن، سفتی مفصل و آسیب عصبی مشابه سایر روشهای طولدهی استخوان است.
یعنی دیستراکشن استئوژنز ذاتاً این ریسکها را دارد؛ چه با فریم، چه با میله، چه با ترکیب هر دو روش.
به طور خلاصه، LON/LATN تلاش میکنند بین «راحتی بیشتر نسبت به فریمِ صرف» و «هزینه و ریسک کمتر نسبت به میلههای پیشرفته» تعادل ایجاد کنند، اما هنوز بخش مهمی از الگوی عوارض فیکساتورهای خارجی را با خود دارند. در صفحه روش MTN در سایت مرکز افزایش قد ایران هم اشاره شده که یکی از مزیتهای MTN نسبت به LON، حذف فیکساتور خارجی و حذف جراحی دوم برای برداشتن فریم است.
روشهای میله تلسکوپی (مثل MTN و نیلهای مغناطیسی)
در روشهای تمامداخلی (Internal Lengthening Nail) مانند MTN در مرکز افزایش قد ایران یا سیستمهایی مانند PRECICE و سایر میخهای مغناطیسی در مراکز بینالمللی، استخوان با یک میله تلسکوپی داخل استخوانی طول داده میشود و بیمار فریم خارجی روی پا ندارد.
این تغییر تکنیک، الگوی عوارض را در چند محور مهم جابهجا میکند:
حذف عوارض مربوط به فریم خارجی و پینها
در روشهایی مثل MTN، چون فیکساتور خارجی وجود ندارد، عفونت مسیر پین، درد ناشی از عبور پین از عضله و اسکار ناشی از سوراخهای متعدد روی پوست عملاً حذف میشود. مراقبت اصلی روی محل برشها، پیچهای قفلکننده و پیچ افزایش قد متمرکز است و ریسک عفونت بیشتر به شکل عفونت سطحی اطراف این نواحی مطرح است.
بهبود کیفیت زندگی روزمره و ظاهر پوست
نبود فریم خارجی، لباسپوشیدن، خوابیدن، نشستن و انجام کارهای روزمره را سادهتر میکند و از نظر ظاهری، بهجای دهها سوراخ روی ساق/ران، چند برش کوچک پوستی باقی میماند. این نکته بهویژه برای مراجعان زیباییمحور (Stature Lengthening) اهمیت زیادی دارد و در توضیحات روش MTN در سایت مرکز نیز برجسته شده است.
افزایش عوارض «مکانیکیِ میخ» نسبت به روشهای بدون ایمپلنت
در مطالعات جدید روی میلههای داخل استخوانی گزارش شده که نسبت قابلتوجهی از بیماران درجاتی از عوارض مکانیکی را تجربه میکنند؛ مانند گیر کردن مکانیزم تلسکوپی، شلشدن یا شکستن پیچهای قفلکننده و گاهی نیاز به جراحی مجدد برای تعویض یا اصلاح میله.
عوارض مرتبط با سرعت و مقدار کشش همچنان پابرجاست
حتی با بهترین میلهها، اگر سرعت طولدادن با وضعیت استخوان و بافت نرم متناسب نباشد، همچنان ریسک تأخیر در جوشخوردن، جوشخوردن زودرس، سفتی مفصل، کوتاهی عضلات و علائم عصبی وجود دارد. مزیت سامانههای کنترلشده این است که امکان تنظیم دقیقتر نرخ کشش و اصلاح زودهنگام در صورت مشاهدهی مشکل را فراهم میکنند.
در روش MTN که در مرکز افزایش قد ایران استفاده میشود، این نکات در بخش «خطرات و عوارض اختصاصی MTN» بهطور شفاف توضیح داده شده است؛ از جمله مشکلات جوشخوردن، سفتی مفصل، عوارض عصبی، خطای طول و محور و عوارض مکانیکی خود میله. تفاوت اصلی این است که الگوی عوارض بیشتر به سمت «مسائل مکانیکی میله و کیفیت استخوان جدید» میرود تا عفونتهای مسیر پین و مشکلات ناشی از فریم خارجی.
جمعبندی انتخاب روش در مرکز افزایش قد ایران
در بیماران زیباییمحورِ بزرگسال که از نظر کانال استخوان، کیفیت استخوان و شرایط عمومی مناسب هستند، در مرکز افزایش قد ایران روش MTN بهدلیل نبود فیکساتور خارجی، اسکار کمتر، راحتی بیشتر در زندگی روزمره و کنترل بهتر روی طولدادن، روش ارجح محسوب میشود.
روشهای مبتنی بر فیکساتور خارجی (بهتنهایی یا بهصورت ترکیبی LON/LATN) بیشتر برای شرایط خاص مانند دفورمیتیهای پیچیده، یا مواردی که محدودیتهای آناتومیک اجازه استفاده از میلههای داخل استخوانی را نمیدهند، مطرح هستند.
در نهایت، هیچ روشی «کاملاً بدون عارضه» نیست؛ تفاوت در این است که هر تکنیک چه نوع عارضهای را بیشتر میکند و شما با کدام الگوی ریسک، راحتتر میتوانید کنار بیایید. تصمیم نهایی درباره انتخاب روش، فقط بعد از ارزیابی کامل رادیولوژی، معاینهی مفاصل و عضلات، بررسی انتظارات و گفتوگوی مستقیم با تیم درمان امکانپذیر است.
سوالات متداول درباره عوارض جراحی افزایش قد
اگر سوالات بیشتر در ارتباط با عوارض جانبی عمل جراحی افزایش قد دارید، صفحه سوالات متداول را مطالعه نمایید.
آیا امکان فلج شدن بعد از جراحی افزایش قد وجود دارد؟
«فلج شدن کامل پا» یکی از ترسهای اصلی متقاضیان است. از نظر علمی، آنچه ما نگرانش هستیم آسیب عصب است؛ چون عصبها در طول دوره قدکشی همراه با استخوان و عضله کشیده میشوند. در مقالات و منابعی مثل دکتر پیلی، آسیب عصبی بهعنوان یکی از عوارض مهم اما نسبتاً نادر مطرح شده است؛ بهویژه وقتی سرعت طولدادن بیش از حد باشد یا طولدادن از حد ایمن عبور کند.
نکته مهم این است که بیشتر آسیبهای عصبی در طول مسیر، موقتی و قابل برگشت هستند؛ یعنی با علائمی مثل گزگز، مورمور، بیحسی انگشتان یا درد تیرکشنده خود را نشان میدهند و اگر در همان مرحله:
سرعت طولدادن کم یا موقتاً متوقف شود،
فیزیوتراپی و کششهای مخصوص انجام شود،
و در صورت نیاز عصب در جراحی کوچک آزاد شود،
در اغلب بیماران علائم بهتدریج برطرف میشود و به فلج دائمی نمیرسد. فلج دائمی عصب (مثلاً افتادگی ماندگار مچ پا) در مراکز با تجربه، بسیار نادر گزارش شده و معمولاً با طولدادن افراطی، عدم پایش منظم یا تأخیر طولانی در واکنش به علائم عصبی همراه بوده است.
در مرکز افزایش قد ایران، حساسیت زیادی روی علائم عصبی حین طولدادن وجود دارد و بیمار از قبل آموزش میبیند که هرگونه گزگز، بیحسی یا ضعف جدید را سریع گزارش کند تا از همان ابتدا سرعت کشش تنظیم و از آسیب دائمی پیشگیری شود.
آیا این جراحی میتواند منجر به مرگ یا قطع عضو شود؟
هر جراحی بزرگ ارتوپدی (حتی تعویض مفصل یا جراحی ستون فقرات) یکسری ریسکهای عمومی دارد؛ مثل لخته خون در ورید پا (DVT)، آمبولی ریه، عوارض شدید بیهوشی، عفونتهای تهاجمی یا خونریزی غیرکنترلشده. در جراحیهای افزایش قد هم این ریسکها بهصورت تئوریک وجود دارند، اما براساس گزارشهای تخصصی، بسیار نادر هستند و اغلب در بیمارانی دیده شدهاند که بیماری زمینهای جدی داشتهاند یا مراقبت مناسب بعد از عمل دریافت نکردهاند.
در منابع جراحی دفورمیتی ذکر شده که در موارد استثنایی، عفونتهای بسیار شدید یا آسیب عروقی جدی میتوانند حتی به خطر قطع عضو منجر شوند، اما این موارد بهعنوان عوارض «فوقالعاده نادر» مطرح میشوند، نه وضعیت معمول.
برای کاهش این ریسکها، در مراکز معتبر (از جمله HSS و کلینیکهای مشابه) و همچنین در مرکز افزایش قد ایران، اقدامات زیر انجام میشود:
ارزیابی دقیق قلب، ریه، ریسک لخته و بیماریهای زمینهای قبل از عمل،
استفاده از داروهای پیشگیرانه برای لخته خون، جوراب واریس و تحرک زودهنگام بعد از عمل،
کنترل دقیق عفونت، قند خون و وضعیت زخم.
بنابراین جواب صادقانه این است:
بله، بهصورت تئوریک مانند هر جراحی بزرگ، خطرات جدی و حتی مرگ وجود دارد، اما در مراکز با تجربه و با انتخاب درست بیمار، احتمال وقوع آن بسیار پایین است و با غربالگری و مراقبت استاندارد به حداقل میرسد.
آیا ممکن است بعد از عمل دیگر نتوانم به شغل یا ورزش قبلی برگردم؟
هدف جراحی افزایش قد این است که در پایان مسیر، شما بتوانید با قد جدید و عملکرد قابلقبول به زندگی روزمره، کار و در بسیاری موارد به ورزش برگردید. در مطالعاتی که روی بیماران افزایش قد با میخهای داخلاستخوانی انجام شده، اکثر بیماران بعد از تکمیل جوشخوردن و فیزیوتراپی، به فعالیتهای روزانه و بخش زیادی از فعالیتهای ورزشی برگشتهاند و حتی از نظر اعتمادبهنفس و تصویر ذهنی از بدن، وضعیت بهتری گزارش کردهاند.
اما چند نکته واقعبینانه وجود دارد:
اگر در طول مسیر، سفتی مفصل، دفورمیتی یا ضعف پایدار عضلانی باقی بماند، ممکن است در بعضی کارهای سنگین فیزیکی یا ورزشهایی که پرش، دویدن طولانی، تغییر جهت سریع یا تماس فیزیکی شدید دارند، محدودیت نسبی داشته باشید.
برگشت به ورزش حرفهای یا نیمهحرفهای همیشه باید طبق برنامه مرحلهبهمرحله و با نظر جراح و فیزیوتراپیست انجام شود؛ تصمیم «خودسرانه» برای بازگشت سریع، خودش یک ریسکفاکتور برای عوارض دیررس است.
در مرکز افزایش قد ایران، در ویزیتهای قبل از عمل، شغل و سطح فعالیت ورزشی شما بررسی میشود تا:
اگر شغل شما فشار زیادی روی پا وارد میکند، این موضوع در تصمیمگیری لحاظ شود،
از ابتدا یک تصویر واقعبینانه از زمان تقریبی برگشت به کار و ورزش داشته باشید،
و در پایان فاز جوشخوردن، برنامه بازگشت به کار/ورزش بهصورت فردبهفرد طراحی شود.
اگر عارضهای پیش بیاید، قابل درمان است یا باید تا آخر عمر با آن کنار بیایم؟
در طبقهبندیهای علمی (مثل طبقهبندی دکتر پیلی)، عوارض طولدادن استخوان به سه گروه تقسیم میشوند:
مشکلات کوچک که با تغییر برنامه، دارو یا فیزیوتراپی اصلاح میشوند،
موانع (obstacles) که ممکن است به جراحی اضافه یا مداخله بیشتر نیاز داشته باشند،
و عوارض واقعی (complications) که گاهی بخشی از اثرشان دائمی میماند.
بخش قابلتوجهی از آنچه بیماران به آن «عارضه» میگویند (درد، سفتی، ورم، ضعف، مشکلات مکانیکی میخ) در واقع در گروه مشکلات و موانع قرار میگیرند و:
با تنظیم سرعت طولدادن،
جلسات اضافه فیزیوتراپی،
دارو،
یا گاهی یک جراحی کوچک تکمیلی
قابلکنترل و اصلاحاند.
با این حال، در درصد کمی از بیماران، ممکن است بخشی از محدودیت حرکتی، تغییر محور اندام یا علائم عصبی بهصورت مزمن باقی بماند؛ بهخصوص اگر مشکل دیر تشخیص داده شده باشد، یا بیمار در طول مسیر همکاری کافی نداشته باشد. هدف تیم درمان این است که با پایش منظم و واکنش سریع، نگذارد یک مشکل کوچک به عارضه دائمی تبدیل شود، اما هیچ جراحیای نمیتواند تعهد صد درصدی در این مورد بدهد.
اگر وسط مسیر از ادامهی طولدادن پشیمان شوم چه میشود؟
گاهی بیمار بعد از چند سانتیمتر افزایش قد، به دلایل مختلف (شرایط روحی، شغلی، خانوادگی، مالی…) احساس میکند ادامه مسیر برایش سخت است. در این شرایط چند نکته مهم است:
امکان متوقفکردن طولدادن وجود دارد.
در میخهای داخلاستخوانی مدرن (از جمله سیستمهایی که شبیه MTN کار میکنند)، جراح میتواند طولدادن را در هر نقطهای متوقف کند و روی همان طول، تمرکز را به سمت جوشخوردن و توانبخشی ببرد. در برخی سامانهها حتی امکان اصلاح محدود طول (مثلاً کمی عقبگرد) وجود دارد، اما این موضوع به نوع ایمپلنت و طراحی اولیه عمل بستگی دارد و برای همه بیماران یکسان نیست.
قد شما به حالت قبل برنمیگردد.
نکتهی کلیدی این است که جراحی افزایش قد یک تصمیم برگشتناپذیر است؛ یعنی حتی اگر زودتر متوقف شود، معمولاً همان مقدار افزایش قد حفظ میشود و برگشت کامل به قد اولیه، گزینهای ساده و روتین نیست.
اگر توقف بهموقع و با برنامه انجام شود، ریسک اضافهای به شما تحمیل نمیکند.
اگر تیم درمان در جریان باشد و توقف بهصورت کنترلشده انجام شود (نه قطع خودسرانهی طولدادن و رها کردن پیگیری)، استخوان در همان طول جدید جوش داده میشود و برنامهی فیزیوتراپی متناسب تنظیم میگردد.
در مرکز افزایش قد ایران، از همان مشاورههای اولیه تأکید میشود که این جراحی باید با تصمیم آگاهانه و پس از درنظر گرفتن شرایط شغلی، روحی و خانوادگی انجام شود؛ با این حال اگر در میانهی مسیر به هر دلیل نیاز به بازنگری برنامه باشد، این موضوع در ویزیت با جراح و تیم درمان مطرح و برای آن راهحل ایمن طراحی میشود.
مطالعه پیشنهادی:
محدودیت سنی برای جراحی افزایش قد
دوران نقاهت عمل جراحی افزایش قد
فرآیند جراحی افزایش قد: از پذیرش و ثبت نوبت تا پایان دوره ریکاوری
این صفحه توسط دکتر نادر مطلبی زاده، جراح استخوان و مفاصل (ارتوپدی)، بازبینی پزشکی شده است. شماره نظام پزشکی: ۳۱۳۶۸. حوزهٔ تمرکز: جراحی افزایش قد (Limb Lengthening) و اصلاح ناهنجاریهای اندام.
پروفایل نظام پزشکی
ارجاع علمی: لینک PubMed/ResearchGate
زبانها: فارسی، انگلیسی، عربی
آخرین بازبینی پزشکی: ۱۴۰۴/۰۸/۰۷
اطلاعات این صفحه جنبهٔ آموزشی دارد و جایگزین معاینهٔ فردی نیست.
چگونه برای مشاوره و جراحی افزایش قد به روش MTN اقدام کنم؟
برای گرفتن اطلاعات دقیقتر درباره جراحی افزایش قد به روش MTN و بررسی شرایط خود، میتوانید از مشاوره تلفنی و واتساپ رایگان با مشاوران مرکز افزایش قد ایران استفاده کنید. فقط کافی است از طریق شماره ۰۹۰۰۵۶۵۲۲۰۹ در واتساپ پیام بدهید یا تماس تلفنی برقرار کنید تا راهنمایی اولیه، پاسخ به سوالات و توضیح روند کلی جراحی افزایش قد به روش MTN را دریافت کنید.
از همین طریق، در صورت تمایل، برای شما وقت مشاوره حضوری در مرکز تنظیم میشود. در مشاوره حضوری، قد فعلی و قد هدف، وضعیت کلی سلامت، عکسهای رادیولوژی و شرایط استخوان و مفاصل بررسی میشود و اگر از نظر پزشکی کاندید مناسب جراحی افزایش قد به روش MTN باشید، میتوانید درخواست ثبت نوبت جراحی بدهید. بنابراین، پیششرط قطعی کردن نوبت جراحی، انجام مشاوره حضوری و تأیید تیم درمان است.