کورتون یا کورتیکوستروئید یا به اختصار استروئیدها نوعی چربی‌های طبیعی هستند که در کبد از ماده اولیه کلسترول تولید می‌شوند و غده آدرنال یا فوق کلیوی از آنها برای ساختن هورمون‌ها استفاده می‌کند.
یکی از مهمترین هورمون‌های استروئیدی که در بدن تولید می‌شود، کورتیزول نام دارد. این نوع استروئیدها همچنین به صورت مصنوعی تولید می‌شوند و به عنوان داروها استفاده می‌شوند.
استروئیدهای مصنوعی که به عنوان دارو مورد استفاده قرار می‌گیرند، به آنها کورتون هم می‌گویند. کورتون‌ها در طب برای درمان بسیاری از بیماری‌ها مانند آسم، روماتیسم مفصلی، اگزما، لوسمی و دیگر بیماری‌ها به کار می‌روند.
کورتون‌ها یا کورتیکوستروئیدها دو تأثیر مهم در بدن دارند. یکی اینکه موجب مهار و کاهش التهاب در بافت‌های بدن می‌شوند و دیگری اینکه سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کنند. از این دو تأثیر در درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود.
به عنوان مثال، کنترل و کاهش التهاب در بافت‌ها قسمتی از درمان التهاب مفصل است، و از تأثیر کاهنده سیستم ایمنی این مواد در پیشگیری از پاسخ جسم به اعضای پیوند‌شده (مانند پیوند کلیه یا قلب) استفاده می‌شود.
مهمترین استروئیدها یا کورتون‌های مصنوعی که به عنوان دارو به کار می‌روند شامل هیدروکورتیزون، دگزامتازون، بتامتازون، پردنیزون و پردنیزولون هستند.
پردنیزون (Prednisone) یک ماده شیمیایی غیرفعال است که در کبد به فرم فعالی به نام پردنیزولون (Prednisolone) تبدیل می‌شود. این فرآیند از طریق اضافه کردن یک اتم هیدروژن به پردنیزون انجام می‌شود. مولکول داروی پردنیزون بسیار شبیه به هورمون طبیعی کورتیزول است، و تفاوت آنها تنها در یک پیوند دوگانه است.
اثرات استروئیدها بر روی غده آدرنال
تجویز کورتون یا کورتیکوستروئیدها به مدت طولانی‌تر از ۲-۳ هفته ممکن است منجر به سرکوب و مهار فعالیت غده آدرنال یا فوق کلیوی شود. غده آدرنال به طور طبیعی هورمون استروئیدی به نام کورتیزول تولید می‌کند که نقش مهمی در کنترل و تنظیم عملکرد بسیاری از اعضاء بدن ایفا می‌کند.
استفاده مداوم از داروهای حاوی کورتون یا استروئیدها موجب می‌شود که مرکز هیپوتالاموس در مغز به غده هیپوفیز که در زیرمغز واقع شده است دستور دهد تا آن هم به غده آدرنال دستور دهد تا دیگر استروئید تولید نکند، زیرا مقدار کافی از این ماده به بدن وارد شده است. تا اینجا به نظر نمی‌آید که مشکلی ایجاد شده باشد.
مشکل در زمانی به وجود می‌آید که بیمار که در حال مصرف کورتون یا استروئید است، ناگهان مصرف را قطع کند. در این حالت، مرکز هیپوتالاموس و غده هیپوفیز نمی‌توانند به سرعت غده آدرنال را به تولید استروئید تحریک کنند.
تحریک مجدد غده آدرنال نیاز به دو هفته زمان دارد. بنابراین، در این مدت، بیمار دچار کمبود استروئید می‌شود. به همین دلیل، در صورتی که بیماری که داروهای استروئیدی حاوی کورتون مصرف می‌کند، هرگز نباید این دارو را به ناگهانی قطع کند.
قطع تدریجی این دارو موجب می‌شود که بدن فرصت کافی برای بازگشت به وضعیت طبیعی خود داشته باشد و تولید مجدد استروئید را از سر بگیرد.
در بعضی مواقع، بدن انسان نیاز به مقادیر بیشتری از استروئید یا کورتون دارد. این شرایط را به عنوان “حالات استرس” می‌نامند.
استرس به وضعیت‌هایی اشاره دارد که فشارها یا تنش‌ها به بدن انسان وارد می‌شوند، مانند بیماری، زخم، عمل جراحی، خونریزی شدید، شکستگی اندام و موارد مشابه.
در وضعیت طبیعی، مرکز هیپوتالاموس در مغز با تشخیص موقعیت استرس، به غده هیپوفیز دستور می‌دهد تا آن نیز به غده آدرنال دستور دهد تا مقدار بیشتری از استروئید تولید کند. اما در بیمارانی که از داروهای استروئیدی حاوی کورتون استفاده می‌کنند، این مکانیسم فلج شده و به اندازه کافی استروئید به بدن نمی‌رسد.
در این موارد، پزشک معالج با در نظر گرفتن موقعیت استرس، ممکن است دوز مصرفی داروی استروئید بیمار را افزایش دهد.
مصرف داروهای حاوی کورتون با دوزهای بالا، به معنای مصرف بیش از حد استروئید که به طور طبیعی در بدن تولید می‌شود، ممکن است به بروز علائمی از بیماری کوشینگ منجر شود.
بیماری کوشینگ یک حالت بیماری است که در آن غده آدرنال یا فوق کلیوی بیش از حد مقدار استروئید تولید می‌کند.
یکی از علائم اصلی بیماری کوشینگ که ناشی از مصرف افراز استروئید است، تجمع زیاد آب و نمک در بدن و به عبارت دقیق‌تر فشار خون بالا است. همچنین در این بیماری، چربی در تنه و صورت بیمار افزایش می‌یابد و به عبارت دیگر صورت بیمار چاق‌تر می‌شود.
مطالعه پیشنهادی: داروی سلکسیب (سلکوکسیب 200) چیست؟ درمان دردهای مفصلی
اثرات کورتون یا کورتیکواستروئید ها بر بدن انسان
کورتون یا کورتیکواستروئیدها، یا به اختصار استروئیدها، داروهایی هستند که برای مهار سیستم ایمنی بدن و کنترل التهاب به کار می‌روند. این داروها دارای موارد مصرف بسیار زیادی هستند، اما تاثیرات جانبی و عوارض احتمالی نیز شایع هستند.
ریسک عفونت:
استروئیدها دارای خصوصیت‌های ضد التهابی هستند. این خصوصیت ممکن می‌سازد که در صورت ابتلا به عفونت، عفونت به سرعت پیشرفت کند و به طور همزمان علائم کمتری را نشان دهد.
بیمارانی که از داروهای استروئیدی استفاده می‌کنند باید به بهداشت دهان و دندان‌های خود توجه بیشتری داشته باشند و از تماس نزدیک با افرادی که دچار عفونت تنفسی یا آنفلوانزا هستند، پرهیز کنند.
این افراد باید از تماس نزدیک با کسانی که در سه ماه گذشته واکسینه شده‌اند (مخصوصاً واکسن خوراکی فلج اطفال) اجتناب کنند.
اختلالات گوارشی:
مصرف کورتیکواستروئیدها ممکن است منجر به اختلالات گوارشی مثل تغییر در ذائقه، سوزش معده، درد در معده و زخم معده شود. افرادی که سابقه مشکلات گوارشی داشته‌اند، با مصرف استروئیدها ممکن است به زخم معده و حتی سوراخ شدن معده دچار شوند.
پزشک با آزمایش مداوم مدفوع بیمار، از نظر وجود خون در مدفوع، می‌تواند وضعیت دستگاه گوارش بیمار را تا حدودی تحت نظر داشته باشد.
در بعضی موارد، افرادی که نیاز به مصرف کورتیکواستروئیدها دارند و از دوزهای بالا و به مدت طولانی استفاده می‌کنند، پزشک معالج داروهایی مانند رانیتیدین یا امپرازول تجویز می‌کند تا سطح اسید معده را کاهش داده و بدین ترتیب احتمال بروز زخم معده را کاهش دهد.
تغییرات پوستی و بهبود زخم:
تغییرات پوستی از جمله عوارض شایع مصرف استروئیدها هستند. مهمترین این تغییرات شامل:
خطوط بنفش رنگ در پوست از علائم مصرف زیاد استروئیدها هستند. دیگر تغییرات پوستی و عوارض احتمالی شامل:
- نازک شدن پوست
- کبود شدن پوست به سادگی و پس از ضربات ملایم
- خطوط بنفش رنگ در ران، بازو، شکم و باسن که با گذر زمان به رنگ سفید تغییر می‌کنند
- پوست چرب
- ظهور آکنه
- نازک شدن موها
- زمان طولانی‌تر برای بهبود زخم‌های پوستی
- کاهش وضعیت عضلات و ضعف عضلانی
استروئیدها می‌توانند باعث پوکی استخوان و استئوپروز شوند. افرادی که از استروئیدها استفاده می‌کنند، باید روزانه مقادیر مناسبی از ویتامین دی و کلسیم مصرف کنند تا اثرات منفی این دارو بر روی استخوان‌ها کاهش یابد. منبع عالی کلسیم در لبنیات مانند شیر، ماست، و پنیر قرار دارد.
مصرف استروئیدها ممکن است تأثیرات منفی بر کارکرد مغز داشته باشد. افرادی که این داروها را به میزان زیادی مصرف می‌کنند، ممکن است با اضطراب، اختلال حافظه، تهییج و یا افسردگی مواجه شوند. در برخی موارد، تغییرات شخصیتی نیز مشاهده می‌شود، از جمله افرادی که بیش از حد حرف می‌زنند، احساس افزایش انرژی دارند، و تصمیمات ناگهانی می‌گیرند. این افراد ممکن است نیاز کمتری به خواب داشته باشند.
مصرف استروئیدها می‌تواند تحمل بدن نسبت به استرس را کاهش دهد. افرادی که این داروها را مصرف می‌کنند، وقتی بدن نیاز به استروئید بیشتری دارد، نمی‌توانند آن را به تنهایی تولید کنند. مواقعی که نیاز به استروئید بیشتری داریم، ممکن است همان زمان‌هایی باشد که استرس به بدن وارد می‌شود، مثل وقتی که عمل جراحی انجام می‌شود، خونریزی رخ می‌دهد، شکستگی اتفاق می‌افتد یا تب داریم. در این موارد، باید به پزشک خود اطلاع دهیم تا دوز مصرفی استروئید بیشتری تجویز کند. اگر مصرف استروئید در این موارد افزایش نیابد، ممکن است عوارض جدی مانند کاهش فشار خون و حتی مرگ رخ دهد.
از دیگر عوارض مصرف طولانی‌مدت استروئیدها می‌توان به اختلالات چشمی اشاره کرد. این داروها می‌توانند عوارضی مانند گلوکوم (آب سیاه) و کاتاراکت (آب مروارید) را ایجاد کنند. بنابراین، افرادی که به مدت طولانی از استروئیدها استفاده می‌کنند، باید به صورت منظم فشار چشم خود را توسط یک چشم‌پزشک اندازه‌گیری کنند.
