سن استخوانی چیست؟
در پاسخ می توان گفت سن استخوانی معیاری برای درجه بلوغ اسکلتی کودک است، یعنی اینکه کودک تا چه حد در رشد اسکلت پیشرفت کرده است. معمولاً این مسئله با دریافت تصویر اشعه ایکس از دست تعیین می شود.
هورمون ها بلوغ اسکلتی را کنترل می کنند و همین هورمون ها بر زمان بلوغ نیز نظارت دارند. بنابراین کودکی که بلوغ اسکلتی او با تاخیر همراه است احتمالا بلوغ او نیز با تاخیر خواهد بود.
سن استخوان بر حسب سال اندازه گیری می شود و اغلب با استفاده از مقیاس Greulich-Pyle انجام می شود. اگر کودکی 10 سال سن استخوانی داشته باشد، به این معنی است که بلوغ کودک به اندازه میانگین کودکان 10 ساله اوهایو در سال های 1930-1940 که گرئولیچ و پیل مطالعه کردند، پیشرفت کرده است.
گروه های مختلف جمعیتی با سرعت های متفاوتی بالغ می شوند. به عنوان مثال، کودکان سالم زودتر از کودکانی که در شرایط بد زندگی می کنند، بالغ می شوند. با این حال، اگر فاصله سن استخوانی کودکی با یک کودک سالم بیشتر از دو سال باشد، ممکن است به علت اختلال در فرایند رشد باشد.
اطلاع از قیمت عمل جراحی افزایش قد
ارزیابی سن استخوان
انجام ارزیابی سن استخوان می تواند به پزشکان در تشخیص بلوغ زودرس کمک کند. جهش رشد در دوران کودکی اتفاق می افتد اما معمولاً در شروع بلوغ بارزتر است. ارزیابی رشد استخوان برای اندازه‌گیری نرخ رشد می‌تواند مفید باشد، به‌ویژه وقتی باعث آگاهی از موارد زیر می شود:
- رشد قابل انتظار یک کودک چقدر است
- چه زمانی کودک وارد سن بلوغ می شود
- قد نهایی کودک چقدر خواهد بود
متخصصان اطفال می‌توانند برای برخی از این اطلاعات به والدین کودک مراجعه کنند، اما ارزیابی‌های تخصصی‌تر می‌تواند مفیدتر باشد، به‌ویژه اگر نگرانی در مورد هر گونه اختلال یا شرایطی وجود داشته باشد که ممکن است بر رشد، یا سلامت استخوان تأثیر بگذارد.
دکتر کاترین کوتنی، متخصص غدد اطفال در بیمارستان کودکان و نوزادان رنگین کمان در کلیولند، اوهایو، گفت که ارزیابی سن استخوان معمولاً با اشعه ایکس از دست چپ انجام می شود. سن استخوان بر حسب سال اندازه گیری می شود و توسط رادیولوژیست یا متخصص غدد آموزش دیده با مقایسه اندازه گیری های کودک با استانداردهای موجود تعیین می شود.
رایج ترین استانداردهای اندازه گیری مورد استفاده برای سن استخوان، ارزیابی های Greulich and Pyle Atlas2 و Tanner-Whitehouse3 است.
روش تانر وایت هاوس
اساس این روش تکامل 20 منطقه خاص در استخوان‌های مچ و کف دست است. روش تانر وایت هاوس برای تعیین سن استخوانی گروه‌های سنی متفاوت و به طور خاص کودکان استفاده می شود. در این شیوه برای هر مرحله از تکامل استخوان یک نمره عددی تعریف می‌شود. پس از آن پزشک از طریق جمع این نمره‌ها سن استخوانی را مشخص می کند. با وجود اینکه این روش پیچیده‌تر و زمان گیر تر است با این حال دقت بسیار بالاتری در قیاس با شیوه گرئولیچ پایر دارد.
روش گرئولیچ پایر
روش گرئولیچ پایر یک اطلس در سال 2005 معرفی نمود که در آن عکس های مصنوعی منحصر به فرد با توجه به استانداردهای سنی و جنسی تهیه می شود. در این تصاویر آنالیز سایز، مرفولوژی، شکل، و همین طور دانسیته های مراکز استخوان سازی در رادیوگرافی‌های دست کودک نمایش داده می‌شود. روش گرئولیچ پایر نیز تصاویر دقیقی را به دست می‌دهد.
کوتنی اظهار داشت که ارزیابی سن استخوانی می تواند تخمینی از زمان ورود کودک به بلوغ را در اختیار پزشکان اطفال قرار دهد. یک کودک با سن استخوانی پیشرفته احتمالا زودتر به این نقطه عطف می رسد، در حالی که کودکی با سن استخوانی تاخیری احتمالا دیرتر از حد طبیعی وارد بلوغ می شود.
کوتنی افزود: مواردی وجود دارد که باید به آنها توجه کرد. وی خاطرنشان کرد: هر کودکی که سن استخوانی او بیش از 2 سال جلوتر باشد و یا عقب تر باشد، و یا الگوی رشدش از پتانسیل ژنتیکی که دارند منحرف شده باشد، باید برای ارزیابی به متخصص غدد مراجعه کنند.
پتانسیل ژنتیکی با میانگین قد والدین و با توجه به جنسیت تعیین می شود.
برای پسر ها، قد مادر را می گیرند و 13 سانتی متر به آن اضافه می کنند و این مقدار را با قد پدر جمع کرده و میانگین می گیرند تا قد وسط والدین به دست آید.
برای دختر ها، قد پدر را می‌گیریم و 13 سانتی‌متر کم می‌کنیم و این مقدار را با قد مادر جمع و میانگین می‌گیریم تا قد وسط والدین به دست آید.
بیشتر کودکان در بازه قدی 10 سانتی متر از میانگین قد والدین خود خواهند بود. ضمنا زمان بلوغ نیز نقش زیادی در رشد دارد.
چرا باید سن استخوانی خود را بدانیم؟
کوتنی گفت که برای کودکی با زمان بلوغ “متوسط”، پزشکان اطفال باید از کودک انتظار داشته باشند که درصد رشد قدی مطابق با قد نهایی بزرگسالان خود داشته باشند. حال اگر زمان بلوغ زودتر باشد، به همان میزان زودتر به انتهای رشد می رسد. اگر کودکی زمان بلوغ با تاخیر داشته باشد، با همان میزان تاخیر در آینده رشد او متوقف خواهد شد.
کوتنی اظهار داشت که انحراف از این الگوها یا سایر علائم تاخیر در رشد استخوان باید توسط یک متخصص بررسی شود. شرایط متعددی می تواند به تاخیر در افزایش سن استخوان کمک کند، از جمله:
- کم کاری تیروئید
- کمبود هورمون رشد
- سایر اختلالات هورمونی
- کمبود تغذیه ای
- شرایط مزمن التهابی روده
- بیماری سلیاک
- فیبروز سیستیک
- سایر حالت های التهابی مزمن
- نقص ایمنی
- بیماری های قلبی
- بیماری های مزمن کلیه
- بیماری کبد
- استرس روانی اجتماعی
- تریزومی 21
- سندرم ترنر
- سندرم راسل-سیلور
کوتنی گفت: “هر کودکی از الگوها انحراف داشته باشد – بعد از 3 سالگی و قبل از بلوغ، باید به پزشک ارجاع داده شود.”
مقادیر سن پسران و دختران را می توان به کمک قد، وزن و سن آنها به طور تخمینی به دست آورد. سپس این مقادر با جدول استاندارد سن استخوانی ارزیابی می‌شود تا در صورت وجود تفاوت درمان شروع شود و در نتیجه مغایرت سن استخوانی نسبت به سن واقعی یا تقویمی اصلاح شود.
منابع:
Nemours Kids Health. X-ray exam: bone age study. Accessed November 22, 2021
https://kidshealth.org/en/parents/xray-bone-age.html
Alshamrani K, Messina F, Offiah AC. Is the Greulich and Pyle atlas applicable to all ethnicities? a systematic review and meta-analysis. Eur Radiol. 2019;29(6):2910-2923. doi:10.1007/s00330-018-5792-5
Cox LA. Tanner-Whitehouse method of assessing skeletal maturity: problems and common errors. Horm Res. 1996;45:53–55. doi: 10.1159/000184848.
Satoh M. Bone age: assessment methods and clinical applications. Clin Pediatr Endocrinol. 2015;24(4):143-152. doi:10.1297/cpe.24.143.
Cavallo F, Mohn A, Chiarelli F, Giannini C. Evaluation of bone age in children: a mini review. Front Pediatr. March 12, 2021. 9:21. doi: 10.3389/fped.2021.580314
پرسش های متداول
سن استخوانی چیست؟
سن استخوانی معیاری برای درجه بلوغ اسکلتی کودک است، یعنی اینکه کودک تا چه حد در رشد اسکلت پیشرفت کرده است. معمولاً این مسئله با دریافت تصویر اشعه ایکس از دست تعیین می شود.
