دررفتگی مفصل شانه: همه آن چیزی که باید بدانید

در این مقاله از مرکز افزایش قد ایران به موضوع مهم دررفتگی مفصل شانه خواهیم پرداخت. مفصل شانه به عنوان پرتحرک‌ترین مفصل بدن شناخته می‌شود. این مفصل قابلیت چرخش در بسیاری از جهات را دارد؛ اما همین ویژگی، احتمال دررفتگی آن را نسبت به سایر مفاصل افزایش می‌دهد.

این مفصل از ترکیب دو استخوان، یعنی سر استخوان بازو و بخشی از استخوان کتف که به نام حفره گلنوئید شناخته می‌شود، تشکیل شده است. پایداری مفصل شانه بیشتر به واسطه بافت‌هایی که دور تا دور آن را احاطه کرده‌اند، مانند کپسول مفصلی، لیگامان‌ها و عضلات مجاور، حفظ می‌شود. این بافت‌ها، سر استخوان بازو را درون حفره گلنوئید نگه می‌دارند. در صورت دررفتگی، این بافت‌ها آسیب می‌بینند.

دررفتگی شانه اتفاق می‌افتد زمانی که سر استخوان بازو از حفره گلنوئید خارج شود. این نوع از دررفتگی در بین انواع دررفتگی‌های مفصلی در انسان شایع‌تر است، اگرچه در کودکان کمتر رخ می‌دهد.

انواع دررفتگی مفصل شانه

دررفتگی مفصل شانه به دو دسته‌ی اصلی، قدامی و خلفی، تقسیم می‌شود. دررفتگی قدامی زمانی رخ می‌دهد که سر استخوان بازو از حفره گلنوئید خارج شده و به سمت جلو حرکت کند، در حالی که در نوع خلفی، سر استخوان به عقب یا خلف حفره جابجا می‌شود. دررفتگی قدامی بسیار شایع‌تر از نوع خلفی است. اغلب، این دررفتگی‌ها بر اثر زمین خوردن با کف دست یا بر روی شانه ایجاد می‌شوند.

در هنگام زمین خوردن، فرد بطور غریزی دست خود را به جلو دراز می‌کند تا از آسیب به سر خود جلوگیری کند، که در این حالت، کف دست اولین قسمتی است که با زمین برخورد می‌کند. این برخورد، به‌خصوص اگر دست به بیرون چرخیده باشد، می‌تواند موجب دررفتگی قدامی مفصل شانه شود. این نوع از دررفتگی در ورزش‌هایی مانند کشتی نیز رایج است.

در دررفتگی قدامی شانه، معمولاً کپسول مفصل در جلوی شانه پاره می‌شود و سر استخوان بازو از آن خارج می‌گردد. در این حالت، سر استخوان به زیر زائده کوراکوئید منتقل شده و گاهی این نوع دررفتگی را به نام دررفتگی زیر کوراکوئیدی یا ساب کوراکوئید (Subcoracoid dislocation) می‌نامند.

در دررفتگی خلفی شانه، ضربه به طور مستقیم به جلوی شانه وارد شده و سر استخوان بازو را به خلف حفره گلنوئید می‌راند. گاهی دررفتگی خلفی شانه به دنبال برق گرفتگی یا تشنج رخ می‌دهد که در این موارد، به علت چرخش شدید داخلی استخوان بازو، سر استخوان به عقب جابجا می‌شود. در این حالات، ممکن است هر دو مفصل شانه دچار دررفتگی شوند.

علائم بالینی دررفتگی قدامی

علائم بالینی دررفتگی قدامی شانه عبارتند از:

• اصلی‌ترین علامت درد شدید است، به طوری که بیمار با دست سالم خود آرنج و بازوی آسیب‌دیده را نگه داشته و اجازه هیچ حرکتی به شانه نمی‌دهد.
• وقتی از جلو به مفصل شانه طبیعی نگاه می‌کنیم، حاشیه شانه به شکل گرد و محدب دیده می‌شود. ولی در موارد دررفتگی، این تحدب از بین می‌رود و برجستگی زائده آکرومیون به عنوان برجسته‌ترین قسمت در لبه شانه قابل مشاهده است.
• در بعضی مواقع ممکن است بتوان برجستگی سر استخوان بازو را زیر زائده کوراکوئید لمس کرد، هرچند این علائم در افراد چاق ممکن است قابل تشخیص نباشد.

در موارد دررفتگی قدامی شانه، خطر آسیب به عروق و اعصاب اطراف مفصل وجود دارد. در این حالت، احتمال آسیب دیدن عصب آگزیلری (Axillary nerve) بیشتر است که نشانه‌ای از این آسیب، کاهش حس در قسمت بیرونی شانه می‌باشد.

علائم بالینی دررفتگی خلفی شانه چیست؟ دررفتگی خلفی شانه معمولاً علائم بارزی ندارد و تغییر ظاهری قابل توجهی در شانه ایجاد نمی‌کند، به همین دلیل ممکن است تشخیص آن دشوار باشد.

یکی از علائم مهم دررفتگی خلفی این است که بازوی بیمار در وضعیت چرخش داخلی باقی می‌ماند و بیمار قادر به چرخاندن بازو به سمت خارج نیست. اگر هنگام ایستادن کف دست شما به سمت جلو باشد، به معنای چرخش خارجی بازو و اگر کف دست به سمت عقب باشد، نشان‌دهنده چرخش داخلی است.

در شرایط عادی می‌توان برجستگی سر استخوان بازو را در زیر زائده آکرومیون لمس کرد، ولی در دررفتگی خلفی شانه این برجستگی قابل لمس نیست.

تصویربرداری رادیوگرافی ساده از مفصل شانه

در تصویربرداری رادیوگرافی ساده از مفصل شانه، ممکن است تشخیص دررفتگی به راحتی امکان‌پذیر نباشد. برای این منظور، پزشکان گاهی از روش‌های تصویربرداری خاص استفاده می‌کنند.

در این روش تصویربرداری، معروف به نمای زیر بغل یا Axillary view، بیمار بازوی خود را تا حد ممکن از تنه دور می‌کند و سپس اشعه ایکس از زیر بغل به سمت شانه تابانده می‌شود. در مواردی که بیمار دررفتگی دارد، بالا بردن بازو ممکن است دشوار باشد و ممکن است نیاز به تهیه رادیوگرافی در جهات مایل وجود داشته باشد.

درمان دررفتگی قدامی مفصل شانه

در درمان دررفتگی قدامی شانه، نخستین و مهم‌ترین گام، جااندازی مفصل دررفته است. پزشک معالج اغلب این کار را در اتاق عمل و با استفاده از بیهوشی عمومی انجام می‌دهد تا درد بیمار را کاهش دهد. گاهی اوقات نیز، ممکن است از مسکن‌های قوی برای تسکین درد بیمار استفاده شود تا او توانایی تحمل جاانداختن مفصل را داشته باشد. برای جااندازی مفصل شانه، روش‌ها و مانورهای مختلفی وجود دارد.

یکی از مانورهای رایج امروزی به این شکل است: ابتدا بیمار روی تخت، به حالت طاق باز خوابانده می‌شود. کمک پزشک در بالای سر بیمار قرار گرفته و دو سر یک ملحفه که به صورت لوله درآمده و از زیر بغل بیمار عبور داده شده است را در دست می‌گیرد. پزشک معالج در کنار پای بیمار ایستاده و مچ دست بیمار را با هر دو دست خود می‌گیرد. پزشک ابتدا دست بیمار را از بدن دور کرده و سپس به سمت خود می‌کشد، در حالی که کمک پزشک نیز ملحفه را به سمت خود می‌کشد. گاهی نیز ممکن است نیاز به فشار آوردن به سر استخوان بازو از سمت جلو باشد تا سر استخوان به عقب برگردد.

روش دیگری که به نام روش کوخر شناخته می‌شود، به این ترتیب اجرا می‌شود: ابتدا بیمار به صورت طاق باز دراز کشیده، پزشک در کنار پای بیمار می‌ایستد. پزشک ابتدا آرنج بیمار را 90 درجه خم می‌کند، بازو را آرام از تنه دور کرده و به سمت خود می‌کشد. سپس بازو را به سمت خارج چرخانده، به تنه بیمار نزدیک می‌کند و آرنج بیمار را به جلوی سینه‌اش می‌برد. در نهایت، بازو را به داخل چرخانده تا کف دست بیمار به سمت دیگر سینه‌اش برسد.

جهت ویزیت و نوبت دهی دکتر نادر مطلبی زاده فوق تخصص و جراح افزایش قد از اینجا و یا از طریق واتس‌اپ اقدام کنید

با این حال، عوارضی در روش کوخر امکان پذیر است و بنابراین کمتر از آن استفاده می‌شود.

درمان دررفتگی خلفی شانه برای جااندازی دررفتگی خلفی شانه، معمولاً از روش کشش طولی اندام استفاده می‌شود که مشابه روش مورد استفاده در دررفتگی قدامی است. تفاوت عمده در این است که فشار برای جااندازی از پشت به سر استخوان بازو وارد می‌شود تا آن را به سمت جلو هل دهد. اقدامات پس از جااندازی نیز همانند دررفتگی قدامی است.

درمان جراحی دررفتگی مفصل شانه

در موارد خاص و نادر، برای درمان دررفتگی مفصل شانه ممکن است نیاز به جراحی باشد:

1. دررفتگی‌هایی که با وجود تلاش پزشک برای جااندازی بسته، همچنان جا نمی‌افتند.
2. دررفتگی‌هایی که با شکستگی جابجا شده‌ای در قسمتی از مفصل شانه همراه هستند.
3. دررفتگی شانه‌ای که با زخم پوستی همراه است و این زخم به درون مفصل راه پیدا کرده است.

بیحرکتی مفصل شانه پس از جااندازی

پس از جااندازی مفصل، پزشک معالج با انجام رادیوگرافی از شانه بیمار، از جا افتادگی مفصل اطمینان حاصل می‌کند. سپس با استفاده از بانداژ ویژه‌ای به نام بانداژ ولپو، دست بیمار را به گردن و تنه‌اش متصل می‌کند.

این بانداژ برای حدود ۲ تا ۳ هفته باقی می‌ماند. پس از آن، حرکات شانه برای جلوگیری از محدودیت حرکتی آغاز می‌شود. در طول این مدت، بیمار باید به طور مرتب دست، مچ دست و آرنج خود را حرکت دهد تا از خشک شدن آنها جلوگیری شود.

بیحرکتی پس از جااندازی اجازه می‌دهد تا بافت‌های اطراف مفصل که در حین دررفتگی پاره شده‌اند، دوباره در وضعیت مناسبی ترمیم و جوش بخورند. در صورتی که دوره بیحرکتی به درستی رعایت نشود و شانه زودتر از موعد مقرر حرکت داده شود، این بافت‌ها به طور کامل ترمیم نمی‌یابند و مفصل دچار ناپایداری و لقی می‌شود. این حالت که به آن دررفتگی مکرر مفصل شانه گفته می‌شود، می‌تواند موجب شود که مفصل به راحتی و با نیروی کمی دوباره دررفتگی داشته باشد. بیماران دچار این وضعیت معمولاً حتی با کوچکترین فشار به مفصل نیز دچار دررفتگی می‌شوند.

حرکت مفصل شانه پس از جااندازی

از طرف دیگر، بیحرکت نگه داشتن مفصل برای مدت زمان طولانی می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند، به خصوص در افراد مسن که تحمل چند هفته بیحرکتی شانه را ندارند. در این افراد، چند هفته بیحرکتی ممکن است به سرعت به خشک شدن مفصل منجر شود و بیمار ممکن است پس از این دوره توانایی بالا آوردن دست خود به بالای سر را از دست بدهد. بنابراین، در افراد مسن که دچار دررفتگی مفصل شانه می‌شوند، پس از جااندازی و بستن دست، توصیه می‌شود که بعد از چند روز حرکات پاندولی شانه آغاز شود تا از محدودیت حرکتی شانه پیشگیری شود.

پس از گذشت زمانی معین، بیمار تحت نظارت پزشک معالج و فیزیوتراپیست، نرمش‌های خاصی را برای تقویت عضلات اطراف شانه انجام می‌دهد.

علاوه بر دررفتگی‌های حاد که به طور معمول در مفصل شانه دیده می‌شوند، انواع دیگری از دررفتگی‌ها نیز وجود دارند که شیوع کمتری دارند. این مشکلات شامل دررفتگی‌های مکرر، دررفتگی عادتی و دررفتگی قدیمی که مدتی از وقوع آن گذشته است، می‌توانند کارایی مفصل شانه را مختل کنند.

دررفتگی مکرر مفصل شانه

گاهی پس از جااندازی دررفتگی مفصل شانه، با گذر زمان، مفصل مجدداً دچار دررفتگی می‌شود و این حالت ممکن است به صورت مکرر تکرار شود. با گذشت زمان، تعداد دفعات دررفتگی افزایش یافته و شانه با فشار کمتری دچار دررفتگی می‌شود. این دررفتگی ممکن است هر بار که بیمار دست خود را به طرف بالا و عقب می‌برد یا شانه را به خارج می‌چرخاند، رخ دهد. این وضعیت به عنوان دررفتگی مکرر (Recurrent dislocation) شناخته می‌شود و بیشتر در جوانان و به ویژه در حین فعالیت‌های ورزشی مشاهده می‌شود. دررفتگی مکرر عمدتاً قدامی است، در حالی که دررفتگی مکرر خلفی نادر است.

این مسئله بیشتر در افرادی دیده می‌شود که پس از جااندازی مفصل، شانه را به مدت کافی بیحرکت نگه نداشته‌اند و خیلی زود به فعالیت‌های ورزشی بازگشته‌اند. در هر بار دررفتگی، کپسول مفصلی پاره می‌شود. پس از جااندازی مفصل، اگر این پارگی با مدت بیحرکتی مناسب بهبود نیابد، مفصل ناپایدار شده و با کوچکترین ضربه‌ای دچار دررفتگی می‌شود.

ضایعه بنکارت چیست؟

مفصل شانه شامل سر استخوان بازو است که درون حفره‌ای کم عمق به نام حفره گلنوئید (Glenoid fossa) قرار می‌گیرد که بخشی از استخوان کتف است. کپسول مفصلی مفصل شانه را احاطه کرده و سر استخوان بازو و حفره گلنوئید را دربرمی‌گیرد.

دورتادور حفره گلنوئید، بافت غضروفی لیگامانی به نام لابروم (Labrum) وجود دارد که حفره گلنوئید را عمیق‌تر و گسترده‌تر می‌کند. در دررفتگی‌های شدید مفصل شانه، ممکن است لابروم و کپسول مفصلی از لبه قدامی گلنوئید جدا شوند. اگر پس از جااندازی مفصل، این جدایی به درستی به جای اولیه خود بازنگردد و جوش نخورد، مفصل شانه در قسمت جلو ناپایدار شده و دررفتگی مکرر رخ می‌دهد. این جدایی لابروم و کپسول مفصلی از لبه جلویی گلنوئید به عنوان ضایعه بنکارت (Bankart lesion) شناخته می‌شود که نشان‌دهنده دررفتگی مکرر مفصل شانه است.

تشخیص دررفتگی مکرر مفصل شانه

تشخیص دررفتگی مکرر شانه بیشتر بر اساس گزارش‌های بیمار از تجربیات قبلی خود صورت می‌گیرد. بیماران معمولاً گزارش می‌دهند که شانه‌شان در برخی وضعیت‌های خاص دچار دررفتگی می‌شود. با گذشت زمان، بیمار یاد می‌گیرد که چگونه خود به تنهایی مفصل دررفته را جااندازی کند.

یکی از وضعیت‌هایی که احتمال دررفتگی در آن بیشتر است، هنگامی است که بیمار دست خود را به بالا و عقب می‌برد و شانه را به خارج می‌چرخاند. در هنگام انجام این حرکت، بیمار اغلب نگران و وحشت‌زده می‌شود که دررفتگی رخ دهد. این واکنش به نام تست وحشت (Apprehension test) شناخته می‌شود.

در تصاویر رادیوگرافی ممکن است خوردگی در قسمتی از سر استخوان بازو مشاهده شود، که به آن ضایعه هیل-ساکس (Hill-Sachs lesion) گفته می‌شود.

درمان دررفتگی مکرر مفصل شانه

درمان اصلی دررفتگی مکرر مفصل شانه جراحی است. شایع‌ترین عمل جراحی در این موارد، عمل بنکارت است که طی آن ضایعه بنکارت (Bankart lesion) یعنی کپسول مفصلی و لابروم که از قدام لبه گلنوئید جدا شده‌اند، مجدداً به محل اصلی خود بخیه می‌شوند. امروزه این عمل جراحی بیشتر به صورت بسته و با استفاده از آرتروسکوپی انجام می‌گیرد.

دررفتگی عادتی یا ارادی مفصل شانه

این نوع دررفتگی کمتر شایع است. در این حالت، بیمار به صورت ارادی مفصل خود را دررفته و دوباره جا می‌اندازد. این وضعیت عمدتاً در افرادی با شلی کپسول مفصلی به صورت خانوادگی مشاهده می‌شود.

دررفتگی قدیمی مفصل شانه

گاهی بیماران از دررفتگی مفصل شانه خود آگاه نمی‌شوند یا به دلایلی جااندازی صورت نمی‌گیرد. این وضعیت به عنوان دررفتگی قدیمی شناخته می‌شود. اگر کمتر از شش هفته از دررفتگی گذشته باشد، پزشک با احتیاط تلاش می‌کند مفصل را جااندازی کند. این احتیاط به دلیل احتمال پوکی استخوان بازو به علت بیحرکتی طولانی مدت است که ممکن است در حین جااندازی به شکستگی منجر شود.

اگر جااندازی بسته موفقیت‌آمیز نباشد یا بیش از شش هفته از زمان دررفتگی گذشته باشد، جااندازی از طریق جراحی انجام می‌گیرد. در مواردی که در افراد مسن عوارض جااندازی مفصلی زیاد باشد، پزشک ممکن است از فیزیوتراپی برای بهبود حرکت شانه استفاده کند.

عوارض دررفتگی مفصل شانه

درمان دررفتگی مفصل شانه معمولاً به صورت جااندازی بسته صورت می‌گیرد و اغلب موارد با موفقیت انجام می‌شود، به گونه‌ای که بیمار می‌تواند به فعالیت‌های روزمره و ورزشی خود بازگردد. با این حال، گاهی عوارضی برای بیمار به وجود می‌آید که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

آسیب به عصب آگزیلری

عصب آگزیلری (Axillary nerve) یا عصب سیرکومفلکس (Circumflex nerve) در بسیاری از موارد دررفتگی مفصل شانه دچار آسیب می‌شود. نشانه‌های این آسیب شامل فلج شدن عضله دلتوئید و کاهش حس در سطح بیرونی شانه است. پزشک معالج قبل و بعد از جااندازی مفصل، کارکرد این عصب را بررسی و در پرونده بیمار ثبت می‌کند. در بسیاری از موارد، کارکرد عصب پس از چند هفته تا چند ماه به طور خودبخود بهبود می‌یابد. اگر شدت آسیب زیاد باشد، ممکن است فلجی و کاهش حس دائمی برای بیمار باقی بماند.

آسیب به دیگر اعصاب شانه

در موارد نادر، سایر اعصاب شانه، به ویژه اعصاب طناب خلفی شبکه بازویی، ممکن است آسیب ببینند.

جهت ویزیت و نوبت دهی دکتر نادر مطلبی زاده فوق تخصص و جراح افزایش قد از اینجا و یا از طریق واتس‌اپ اقدام کنید

آسیب عروقی

در دررفتگی قدامی شانه، گاهی شریان آگزیلری (Axillary artery) دچار آسیب می‌شود، به ویژه در افراد مسن که دچار سفتی عروق یا تصلب شرایین هستند. همچنین، در افراد با دررفتگی کهنه، هنگام جااندازی مفصل، این شریان ممکن است آسیب ببیند.

شکستگی

گاهی اوقات شکستگی در گردن استخوان بازو یا در توبروزیته بزرگ (Greater tuberosity) استخوان بازو همراه با دررفتگی مفصل شانه رخ می‌دهد. در صورت جا نیفتادن شکستگی توبروزیته بزرگ، نیاز به عمل جراحی و فیکس کردن قطعه با پیچ است. شکستگی گردن استخوان بازو، اگر همراه با دررفتگی مفصل شانه باشد، معمولاً نیاز به عمل جراحی دارد و با پیچ و پلاک فیکس می‌شود.

سپاسگزاریم که مقاله دررفتگی مفصل شانه را مطالعه نمودید. اگر هر سوالی در ارتباط با دررفتگی مفصل شانه دارید در بخش نظرات از ما بپرسید.