تعویض مفصل شانه: معرفی و اهداف

تعویض مفصل شانه، یا آرتروپلاستی شانه (SA)، عملی جراحی است که به منظور کاهش درد و بازگردانی تحرک در بیمارانی که به مرحله آخر آرتریت شانه رسیده‌اند یا پس از شکستگی شدید شانه انجام می‌شود. این جراحی نه تنها درد را تسکین می‌دهد، بلکه به بازگردانی حرکت، قدرت و عملکرد شانه کمک می‌کند.

آمار و نتایج جراحی

تحقیقات نشان می‌دهد که حدود ۹۵ درصد از بیماران، یک سال پس از این جراحی، عملکرد بدون درد در شانه خود را تجربه می‌کنند. این امر به آنها امکان می‌دهد تمرینات ویژه شانه را برای بازگرداندن قدرت و حرکت انجام دهند. بسیاری از این بیماران قادر خواهند بود به فعالیت‌های بدنی مورد علاقه خود مانند گلف، تنیس، شنا، یوگا یا پیلاتس بازگردند، که پیش از این به دلیل درد شانه از آن‌ها اجتناب می‌کردند.

چگونگی انجام جراحی تعویض مفصل شانه

تعویض مفصل شانه، همچنین به عنوان آرتروپلاستی کامل شانه شناخته می‌شود، شامل برداشت بخش‌هایی از مفصل شانه و جایگزینی آن‌ها با پروتزهای مصنوعی است. این کار به منظور کاهش درد و بازگردانی دامنه چرخش و حرکتی شانه انجام می‌گیرد. این جراحی برای درمان درد و سفتی شدید ناشی از مرحله نهایی آرتریت بسیار موفقیت‌آمیز است.

آرتریت شانه: علل و عوارض

آرتریت شانه وضعیتی است که در آن غضروف نرم پوشاننده استخوان شانه تحلیل رفته یا از هم متلاشی می‌شود. در یک شانه سالم، این رویه‌های غضروفی اجازه می‌دهند استخوان‌ها به راحتی در مقابل یکدیگر سر بخورند. در صورت عدم وجود این رویه‌های غضروفی، استخوان‌ها در تماس مستقیم با یکدیگر قرار گرفته، اصطکاک افزایش یافته و آن‌ها را ناهموار نموده و موجب آسیب به یکدیگر می‌شوند. جابجایی استخوان بر روی استخوان می‌تواند کاملا دردناک و دشوار باشد. تعویض رویه‌ها از طریق جراحی با ایمپلنت‌های مصنوعی موجب بازگردانی حرکت، قدرت و عملکرد بدون درد می‌شود.

دلایل درمان با جراحی تعویض مفصل شانه

جراحی تعویض مفصل شانه برای درمان مشکلات مختلفی که شانه را تحت تأثیر قرار می‌دهند، به کار می‌رود. دو نوع اصلی آرتریت که شانه را متاثر می‌کنند، عبارتند از:

1. استئوآرتریت (OA): این نوع آرتریت به دلیل ساییدگی و پارگی غضروف درون مفصل به وجود می‌آید و عمدتاً در افراد مسن یا ورزشکارانی که فشار مداوم بر شانه‌های خود وارد می‌کنند، دیده می‌شود. این حالت می‌تواند به دنبال آسیب‌هایی مانند پارگی روتاتور کاف یا شکستگی شانه رخ دهد.
2. آرتریت التهابی (IA): این اصطلاح به مجموعه‌ای از بیماری‌های خود ایمنی اشاره دارد که تأثیر مستقیمی بر شانه دارند، مانند آرتریت روماتوئید و اسپوندیلیت آنکیلوزان. در بسیاری از موارد، جراحی تعویض مفصل شانه به کاهش درد و بهبود عملکرد شانه کمک می‌کند.

نشانه‌های نیاز به تعویض مفصل شانه

برای تعیین نیاز به تعویض مفصل شانه، مهم است که به نشانه‌هایی مانند درد مداوم آرتریت که با درمان‌های غیر جراحی قابل کنترل نیست، توجه کنیم. علائمی مانند سفتی پیشرونده و احساس ساییدگی در شانه نیز می‌توانند نشان دهنده این نیاز باشند.

تشخیص شرایط قابل درمان با تعویض مفصل شانه

برای تشخیص آرتروز شانه، پزشک معمولاً از اشعه ایکس، سی تی اسکن و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) استفاده می‌کند. این تصویربرداری‌ها برای ارزیابی وضعیت استخوان و بافت‌های نرم اطراف شانه مهم هستند. همچنین، در صورت مشکوک بودن به آسیب عصبی، ممکن است تست‌های EMG یا مطالعات هدایت عصبی انجام شوند تا وضعیت اعصاب تغذیه کننده عضلات شانه بررسی شود.

معیارهای عدم صلاحیت برای تعویض مفصل شانه

تعویض مفصل شانه برای همه بیماران مناسب نیست. برخی از گروه‌های بیماران که کاندیدای مناسبی برای این جراحی نمی‌باشند، شامل:

• بیماران بدون علائم ناتوان کننده قابل توجه
• افرادی که هر دو روتاتور کاف و عضلات دلتوئید آن‌ها فلج شده است
• بیماران با عفونت‌های فعال
• افراد دارای بیماری‌های پیشرونده عصبی که بر مفصل تأثیر می‌گذارند (این موارد به صورت فردی ارزیابی می‌شوند)

رویکردهای جایگزین قبل از تصمیم به جراحی

برای بیماران مبتلا به آرتروز در مراحل اولیه، توصیه می‌شود که قبل از تصمیم به تعویض مفصل، ابتدا رویکردهای غیر جراحی و محافظه کارانه را در پیش گیرند. این رویکردها شامل:

• فیزیوتراپی
• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
• تزریق کورتیکواستروئید

فرآیند جراحی تعویض مفصل شانه

تعویض مفصل شانه به این شکل انجام می‌شود که سر هومرال (گوی مفصل) با یک گوی فلزی و حفره گلنوئید (کاسه مفصل) با یک کاپ پلاستیکی نرم جایگزین می‌شوند. در بیشتر موارد، این جراحی با استفاده از سیستم ایمپلنت فلز بر روی پلاستیک انجام می‌شود. برای برخی بیماران، مانند افرادی که دچار شکستگی‌های شدید سر هومروس هستند، گاهی اوقات یک “تعویض ناکامل شانه” (نیم تعویض) توصیه می‌شود که در آن فقط جزء گوی تعویض می‌شود.

انواع بیهوشی در جراحی تعویض مفصل شانه

در طول جراحی تعویض کامل مفصل شانه، بیمار ممکن است بیهوشی منطقه‌ای با بلوک اینتراسکالن، بیهوشی عمومی، یا ترکیبی از هر دو را دریافت کند. در طول جراحی، بیمار معمولاً در حالت نشسته قرار می‌گیرد و ممکن است تا حدی یا به طور کامل آرام‌بخش دریافت کند.

مراحل جراحی تعویض مفصل شانه سنتی

جراحی تعویض مفصل شانه سنتی متشکل از چندین مرحله کلیدی است:

1. جراح عضلات دلتوئید و پکتورال را جدا می‌کند تا به شانه دسترسی پیدا کند، به ویژه در ناحیه‌ای که عمدتاً عاری از عصب است تا از آسیب عصبی جلوگیری شود.
2. با برش یکی از عضلات جلوی روتاتور کاف، شانه باز می‌شود تا جراح بتواند بخش‌های آرتریتیک گوی و کاسه را مشاهده و دستکاری کند.
3. بخش‌های آرتریتیک مفصل برداشته می‌شوند.
4. کاسه ایمپلنت، گوی و اجزای استم نصب می‌شوند.
5. برش عضله روتاتور کاف بسته و بخیه می‌شود.
6. برش خارجی پوست تمیز و بخیه می‌شود و پانسمان اعمال می‌گردد.

تعویض معکوس مفصل شانه

تعویض معکوس مفصل شانه یک روش متفاوت است که در آن موقعیت‌های گوی و کاسه معکوس می‌شوند. یک ایمپلنت گوی فلزی در محل کاسه طبیعی و یک ایمپلنت کاسه پلاستیکی بر روی راس سر هومروس قرار می‌گیرد.

این طراحی معکوس به دلیل ثبات بیشتر، برای مواردی که تاندون‌ها آسیب دیده یا کارایی ندارند، مناسب است. حرکت در این روش توسط عضله دلتوئید کنترل می‌شود، که برای بیماران مبتلا به آرتریت شانه و پارگی شدید در روتاتور کاف ایده‌آل است.

در یک شخص سالم، گوی شانه در برابر کاسه قرار دارد، اما در طراحی تعویض معکوس، به دلیل آسیب‌دیدگی یا عملکرد ناکافی تاندون‌ها، این نسبت معکوس می‌شود. این روش به بیمارانی که بافت نرم کافی برای حمایت از ثبات و حرکت ندارند، کمک می‌کند.

انواع ایمپلنت‌های تعویض مفصل شانه

سیستم‌های تعویض مفصل شانه از اجزای اصلی مشترک تشکیل شده‌اند: یک گوی فلزی که در مقابل یک کاسه پلاستیکی (پلی اتیلنی) قرار می‌گیرد. اما طراحی آن‌ها متفاوت است.

تعویض آناتومیک مفصل شانه

در تعویض سنتی مفصل شانه، کاسه پلی اتیلنی اغلب به استخوان اطراف، حداقل در بخشی از آن، با استفاده از سیمان تثبیت می‌شود. گوی پروتزی دارای یک استم است که معمولاً درون هومروس و بدون نیاز به سیمان قرار می‌گیرد. طراحی پروتز استم به گونه‌ای است که ادغام استخوانی را ترویج می‌کند، جایی که استخوان طبیعی بیمار به داخل مواد پروتز رشد می‌کند.

تعویض‌ شانه معکوس

در تعویض معکوس مفصل شانه، اجزا فلزی و پلاستیکی هستند، اما موقعیت آن‌ها معکوس می‌شود. گوی فلزی به کاسه موجود بیمار متصل شده و یک کاسه پلاستیکی جدید به هومروس فوقانی متصل می‌شود. استم به گونه‌ای طراحی شده است که فاقد سیمان بوده و از رشد استخوان به درون پروتز جلوگیری می‌کند.

خطرات و عوارض تعویض مفصل شانه

عوارض جراحی تعویض مفصل شانه به ندرت رخ می‌دهد، اما ممکن است شامل:

• ناپایداری (گوی از کاسه خارج شدن)
• عفونت
• آسیب عصبی
• تضعیف گلنوئید
• سفتی (که معمولاً در نتیجه بازتوانی ناقص رخ می‌دهد)

زمان بهبودی پس از جراحی تعویض مفصل شانه

به طور کلی، فرآیند بهبودی پس از جراحی تعویض مفصل شانه ممکن است هشت هفته یا بیشتر طول بکشد. پیش از انجام کارهای فیزیکی سنگین یا تمرینات قدرتی شدید، ممکن است چند ماه زمان نیاز باشد.

در روز جراحی

بیمار پس از جراحی در اتاق بهبودی با بازوی ثابت در کنار خود در یک اسلینگ بازوی کانواس متحرک بیدار می‌شود. اندکی درد موقتی ناشی از جراحی تجربه می‌شود، اما درد آرتریتیک به طور چشمگیری کاهش می‌یابد.

روز بعد از جراحی

به منظور تأیید موقعیت صحیح ایمپلنت، عکس اشعه ایکس گرفته می‌شود. فیزیوتراپی در همان روز آغاز می‌شود، با تأکید بر بهبود تحرک و کاهش احساس ساییدگی. اسلینگ برای حمایت از تاندون‌های ترمیم شده استفاده می‌شود، اما برای دوش گرفتن و تمرین‌های بازتوانی برداشته می‌شود.

جدول زمانی بهبودی کامل

1. شش هفته: استفاده از بازو برای فعالیت‌های سبک.
2. هشت هفته یا بیشتر: استفاده فعال از بازو و شانه بدون محدودیت.
3. سه ماه: دامنه حرکتی نیمه طبیعی و کمی ضعف.
4. شش ماه: اکثر بیماران فاقد درد، با تقریبا دوسوم سطح طبیعی حرکتی و قدرت.
5. یک سال: تقریبا ۹۵ درصد بیماران بدون درد، با احتمال درد مقطعی در شرایط خاص.

بازگشت به کار

بازگشت به محل کار بستگی به پیشرفت بیمار دارد:

• دو الی سه هفته: بازگشت به میز کار.
• چهار ماه یا بیشتر: برای کارهای فیزیکی سنگین‌تر، با توجه به وضعیت عضلات و تاندون‌ها قبل از جراحی.

در همه موارد، بازتوانی مناسب و گسترده برای دستیابی به حداکثر مزایای جراحی تعویض مفصل شانه حیاتی است.

هزینه تعویض مفصل شانه

یکی از دغدغه‌های اصلی بیماران کاندید تعویض مفصل شانه، هزینه و قیمت این عمل جراحی است. تعیین هزینه ثابت برای این عمل امکان‌پذیر نیست، زیرا هزینه جراحی برای هر فرد متفاوت بوده و تحت تاثیر عوامل متعددی قرار می‌گیرد، از جمله:

• دستمزد جراح: هزینه‌های مربوط به خدمات جراح.
• برند مواد و پروتز به کار رفته: انتخاب نوع و کیفیت پروتز و مواد مورد استفاده در جراحی.
• مدت زمان بستری: هزینه‌های مربوط به ماندن در بیمارستان.
• نوع بیمه بیمار: پوشش بیمه‌ای و میزان سهم بیمه در هزینه‌ها.

جهت ویزیت و نوبت دهی دکتر نادر مطلبی زاده فوق تخصص و جراح افزایش قد از اینجا و یا از طریق واتس‌اپ اقدام کنید

پوشش بیمه‌ای برای جراحی تعویض مفصل شانه

بسیاری از بیمه‌ها، این نوع جراحی را تحت پوشش قرار می‌دهند. با این حال، لازم است بیماران قبل از اقدام به جراحی، شرایط و دامنه پوشش بیمه‌ای خود را با دقت بررسی نمایند تا از میزان سهم خود در هزینه‌ها آگاه شوند.